مهدی صداقت - استادیار اقلیم شناسی، گروه جغرافیا، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور،تهران، ایران
حمید نظری پور - استادیار اقلیم شناسی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
علیرضا صادقی نیا - استادیار گروه آموزشی جغرافیا، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

کولاک، شکل شدید طوفان­های برفی است که در عرض­های میانی و بالای نیمکره شمالی در فصل زمستان رخ می­دهد. فاجعه ویرانگر کولاک برف ۱۴ تا ۲۰  بهمن سال ۱۳۵۰(۳ تا ۹ فوریه ۱۹۷۲)، با بیش از ۴۰۰۰ کشته در ایران به عنوان سهمگین­ترین بوران دنیا یکی از آن موارد است. در این بررسی، جنبه­های همدید و دینامیک جو در زمان رخداد این پدیده با بهره­گیری از داده های بازتحلیل شده پایگاه NCEP/NCAR و ECMWF بررسی شده است. متغیرهای مورداستفاده شامل ارتفاع ژئوپتانسیل، فشار تراز دریا، دمای هوا، نم ویژه، نم نسبی و مولفه های مداری و نصف النهاری باد می باشند. مازاد برآن، پارامترهای شاخص امگا، تاوایی نسبی و شاخص مداری رودباد، جهت تبیین عملکرد سامانه جو محاسبه شده­اند. یافته­ها بیانگر حاکمیت الگوی جوی بلاکینک از نوع رکس در دو فاز جداگانه از ۳ تا ۶ فوریه و از ۷ تا ۹ فوریه بوده است. تاوه قطبی در تزریق هوای سرد به عرض­های جغرافیایی پایین تر و کاهش محسوس دما پیش از رخداد طوفان برف و کولاک کاملا تاثیرگذار بوده است. بنابراین، اشباع اتمسفر و تامین رطوبت مورد نیاز بارش برف از طریق سرمایش رخ داده است. شاخص مداری رودباد بیانگر حرکت معنی­دار هسته رودباد جنب حاره ای در زمان رخداد این پدیده فرین جوی است.

طوفان برف, کولاک, بلاکینگ رکس, شاخص مداری رودباد, تاوه قطبی