وجیهه گل مکانی - دانشجوی دکتری تاریخ اسلام.گروه تاریخ .دانشکده علوم انسانی.دانشگاه تربیت مدرس.تهران .ایران
فاطمه جان احمدی - استاد گروه تاریخ دانشکده علوم انسانی . دانشگاه تربیت مدرس. تهران. ایران.
عباس برومند اعلم - دانشیار گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس. تهران. ایران.

مصر در عصر اول خلافت فاطمیان به دلایل متعدد، شاهد گرانی های پیاپی بود. پیامدهای این بحران ها که منجر به انباشت طلا و حذف تدریجی آن از معاملات تجاری می شد، آن چنان جدی بود که الحاکم بامرالله فاطمی (ششمین خلیفه فاطمی و شانزدهمین امام اسماعیلی) را به اصلاح سیاست های پولی واداشت. پرسش نوشتار حاضر این است که اصلاحات اقتصادی الحاکم بامرالله چگونه بر کاهش پیامدهای بحران مستنصریه تاثیر گذاشت؟ یافته های این پژوهش که مبتنی بر روش توصیف و تحلیل داده های تاریخی کتابخانه ای است، نشان می دهد مهم ترین اصلاحات اقتصادی الحاکم بامرالله شامل تثبیت نظام پول دو فلزی (درهم و دینار)، تاسیس «دیوان مفرد» و بازتوزیع نقدینگی در قالب صدقات و بخشش های حکومتی به منظور بازگرداندن طلاهای ذخیره شده به چرخه مبادلات اقتصادی بوده است. این اصلاحات توانست از رواج پول های کم ارزش به جای درهم و دینار پیشگیری کند. در نتیجه، شدت بحران های اقتصادی مصر را در بلندمدت و به ویژه پس از قطع ارتباط مصر با زیریان و کاهش واردات طلای مغرب و همچنین غارت ذخایر حکومت در بحران مستنصریه، کاهش داد.

فاطمیان, الحاکم بامرالله, اصلاحات اقتصادی, بحران مستنصریه, مقریزی, نظام پول دو فلزی