ناهید معرف زاده - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه.
هادی خاطری - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه.
روح اله شریفی - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه.

بیماری برق زدگی نخود با عامل قارچی Ascochyta rabiei، از عوامل مهم کاهش عملکرد این محصول در سراسر جهان است. با توجه به اهمیت کشت نخود در غرب کشور و پتانسیل خسارتزایی بالای این بیماری، در چند پژوهش جداگانه، اثر تیمارهای مختلف در کاهش شدت بیماری برقزدگی و بهبود صفات رشدی نخود در حضور بیمارگر، در آزمایشگاه و گلخانه بررسی شد. در این پژوهشها، کاربرد جداگانه و ترکیبی پنچ گونه قارچ میکوریزی دارسانهای (AMF)، یازده گونه ریزوباکتریهای محرک رشد گیاه (PGPR) و نیز شش ترکیب فرار القاکننده مقاومت (VOCs) ارزیابی شد. در شرایط آزمایشگاهی، اغلب PGPR و VOCs بررسی شده، اثر معنیداری در مهار رشد میسلیوم بیمارگر نشان دادند. در گلخانه، کاربرد بذری و برگی همه PGPR سبب مهار بیماری و تحریک رشد نخود شد. اثر کارآمد AMF نیز بر این شاخصها در دو رقم نخود سارال بیونیج مشاهده شد و ظاهرا اثرات مشاهده شده به ژنوتیپ گیاه میزبان و گونه های AMF وابسته بود. ترکیب همزمان AMF و PGPR فقط در برخی موارد (بسته به سویه های باکتریایی و میکوریزی به کاررفته) اثر همافزا بر مهار بیماری و تقویت رشد نخود داشت. کلیه VOCs (به جز متیل جاسمونات) نیز سبب کاهش شدت بیماری و اکثرشان سبب افزایش رشد گیاه شدند. بنابراین بسیاری از عوامل مذکور میتوانند پس از بررسیهای تکمیلی، به عنوان بخشی از برنامه های مدیریت بیماری برق زدگی و افزایش رشد نخود در نظر گرفته شوند.

ترکیبات فرار، باکتریهای محرک رشد گیاه، قارچهای میکوریزی دارسانهای، صفات رشدی، Ascochyta rabiei