صدیقه نایفی - استادیار گروه هنر، دانشکده هنر و علوم انسانی، دانشگاه حضرت معصومه (س)، قم، ایران.

تامل در مفهوم طراحی لباس بیانگر ارتباط نزدیک آن با مقوله مد و تمایز این حرفه از خیاطی است. گرچه اسناد گسترده و معتبری از تاریخ لباس در ایران وجود دارد، درباره جایگاه حرفه طراحی لباس و نحوه شکل­گیری آن در تاریخ اجتماعی ایران تحقیقات و اطلاعات دقیقی در دست نیست. پژوهش پیش رو با محوریت مسئله چیستی جایگاه و رسته شغلی طراحی لباس و چگونگی شکل­گیری آن در میان سایر حرف و مشاغل در تاریخ اجتماعی ایران قصد دارد وضعیت مبهم پیشینه آن را روشن سازد. پاسخ به پرسش­های پژوهش با جست­وجو در منابع تاریخی به ­روش توصیفی تحلیلی همراه با گردآوری داده­ها به ­شیوه اسنادی انجام شده ­است. یافته­ها فرضیه وجود نشانه­هایی جدی از مراحل فرایند طراحی لباس را در میان فعالیت­های خیاطان ایرانی و نیز سایر افراد و مشاغل مرتبط با این حرفه نظیر ناظران صنفی، نقاشان و درباریان رد می­کنند. از بررسی اسناد تاریخی معلوم می­شود ارتباط با غرب در دوره دوم قاجار و تغییر سلیقه دربار، حضور خیاطان اروپایی و تاسیس مدارس غربی در شکل­گیری و ترویج این مهارت به­عنوان حرفه­ای جدید در ایران موثر بوده است. همچنین یافته­ها حاکی از تبحر ایرانیان در حرفه خیاطی است و از سوی دیگر بیانگر بی­علاقگی ایشان به عنصر اصلی سازنده طراحی لباس، یعنی مد و تغییرات مکرر در طرح لباس­ها، در پیش از دوره دوم قاجار است.

تاریخ اجتماعی ایران, طراحی لباس, خیاطی, مد, مشاغل, اصناف