عفت نجارنوبری - استادیار، دکتری زبان و ادبیات فارسی، مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب
عنایت اله دارائی - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه علامه طباطبائی، دبیر ادبیات در شهر تهران

هدف این پژوهش، بررسی و استخراج ویژگی ها و مولفه های دانش آموز و دانشجو، از نگاه عنصرالمعالی در کتاب قابوسنامه بوده است. با استفاده از روش تحلیل محتوا، باب های مرتبط با علم و دانش و هنر مطالعه شد و پس از تحلیل و بررسی، مولفه ها استخراج گردید: از دیدگاه عنصرالمعالی دانش آموز یا دانشجو، دانش و هنر را برتر از نژاد می داند؛ می کوشد به جایگاه اجتماعی و علمی دست یابد؛ از بی هنری و بی خردی دوری می جوید؛ همیشه در حال آموختن است؛ هم از دانایان و هم از نادانان می آموزد؛ کاهلی را زیان بار می داند؛ دانش و هنر را با مسائل اخلاقی و دینی، همراه می داند؛ از افراد نادان دوری می جوید و با اشخاص دانا همنشین می شود؛ به دانش و هنر مغرور نمی شود؛ می فهمد که هیچ انسانی به تنهایی، همه چیز را نمی داند؛ ادعای دانشی را نمی کند که از آن بهره ندارد؛ پرهیزکار، قانع، دوستدار دانش، بی توجه به امور بی ارزش دنیای مادی، بردبار، لطیف و شاد، زیرک و چالاک، علاقه مند به نوشتن و درس، فروتن، کم سخن، دوراندیش، جست وجوگر، شب زنده دار، سحرخیز و خستگی ناپذیر است؛ مطالب را تکرار می کند و به یاد می سپارد؛ در سرگذشت پیشینیان کاوش می کند؛ دانایان و دانشمندان را دوست دارد؛ قدر استاد خود را می داند؛ اهل تقلید از دیگران نیست؛ از روی تعصب، سخن نمی گوید؛ ازلحاظ ظاهری، آراسته و دارای لباس پاکیزه است؛ از منابع معتبر استفاده می کند؛ هم بر دانش نظری و هم بر دانش کاربردی تاکید دارد؛ نقش «تجربه» را مهم می داند؛ همگان را از دانش خود بهره مند می سازد؛ به دستاوردهای علمی دیگران اکتفا نمی کند و به جست وجو و تحقیق می پردازد.

دانش آموز، دانشجو، قابوسنامه، عنصرالمعالی، دانش، هنر.