علی احمدی - استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
رباب محمودی - دانش آموخته دکتری گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
مهری آسیابان - دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج

هورمون ها نقش مهمی در تنظیم فرایند پر شدن دانه ها به عنوان مقصد فیزیولوژیک زایشی و تقاضای مواد پرورده از منبع فتوسنتز جاری و انتقال مجدد ایفا می کنند. هدف از این تحقیق، بهبود قدرت مقصد فیزیولوژیک از طریق محلول پاشی جیبرلین و اندازه گیری انتقال مجدد و عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی آخر فصل بود. ۲۰ رقم زراعی گندم در قالب یک طرح کرت­های دوبار خردشده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار کشت شدند؛ به طوری که آبیاری در دو سطح آبیاری متداول و تنش خشکی پس از گرده افشانی (۴۰ درصد ظرفیت زراعی) به عنوان عامل اصلی، محلول پاشی جیبرلین (GA۳) در دو سطح شاهد و محلول پاشی GA۳ با غلظت ۶۰μM در مرحله گرده افشانی به عنوان عامل فرعی و رقم به عنوان عامل فرعی فرعی در نظر گرفته شد. عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، اجزای عملکرد و انتقال مجدد به تفکیک میانگره تعیین شد. تنوع ژنتیکی زیادی از نظر انتقال مجدد و عملکرد بین ارقام گندم در شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی وجود داشت. اما پاسخ ارقام به کاربرد جیبرلین تقریبا مشابه بود. تنش خشکی آخر فصل سبب کاهش عملکرد دانه (۳۳ درصد)، عملکرد بیولوژیکی (۲۰ درصد)، وزن هزاردانه (۱۴ درصد)، تعداد دانه در سنبله (۱۴ درصد) و انتقال مجدد (۸ درصد) شد؛ اما کاربرد جیبرلین با تنظیم و تغییر فرایندهای فیزیولوژیکی سبب بهبود این صفات در هر دو شرایط آزمایشی شد. محلول پاشی جیبرلین در مرحله گرده افشانی گندم تاثیر مثبتی بر تقویت مقصد فیزیولوژیک و انتقال مجدد به ویژه در شرایط آبیاری مطلوب داشت. در شرایط تنش خشکی پس از گرده افشانی به دلیل کاهش طول دوره پرشدن دانه، اثر مثبت محلول پاشی جیبرلین روی صفات مورد مطالعه کمتر بود. با توجه به نتایج حاصل از این آزمایش در شرایط تنش خشکی محلول پاشی جیبرلین توصیه نمی شود.

انتقال مجدد مواد فتوسنتزی, تقویت مقصد فیزیولوژیکی, تنش خشکی آخر فصل, جیبرلیک اسید