محمد فرهنگی - گروه شیلات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه دانشگاه گنبدکاووس، گنبدکاووس، ایران
حسین آدینه - گروه شیلات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه دانشگاه گنبدکاووس، گنبدکاووس، ایران
ضیاء کردجزی - گروه شیلات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه دانشگاه گنبدکاووس، گنبدکاووس، ایران

تحقیق حاضر به ­منظور تعیین نرخ مرگ و میر، تغییرات رفتاری و آسیب­ شناسی ماهی کلمه­ خزری (Rutilus rutilus caspicus) در مواجهه با سولفات­ روی در آزمایش مسمومیت ۹۶ ساعته صورت گرفت. ۲۰۰ قطعه بچه ماهی کلمه ­خزری با وزن متوسط ۰/۲۷±۲/۵ گرم جهت  انجام آزمایشات استفاده شد. برای تعیین تغییرات رفتاری و آسیب­ شناسی، ۱۳ قطعه بچه­ ماهی کلمه در معرض غلظت ­هایی از فلز روی (۰ ،۱۰ ،۳۰ ،۵۰ ،۷۰ ،۸۰ ،۹۰ میلی­ گرم در لیتر) قرار گرفتند. یک گروه به ­عنوان شاهد در نظر گرفته شد. از نمک سولفات­ روی به ­منظور منبع فلز روی استفاده شد. تانک ­های آزمایشی در مدت ۲۴ ساعت هوادهی شدند تا میزان اکسژن ­محلول درحد اشباع باقی بماند. درجه ­حرارت، پی ­اچ و اکسیژن­ محلول در طول آزمایش به وسیله دستگاه  چندپارامتره هک مدل ۲۰۰۰ اندازه­ گیری شدند. نمونه­  هایی از بافت آبشش، کلیه و کبد جمع ­آوری و مورد ارزیابی قرار گرفتند. مرگ و میر کامل در غلظت ۹۰ میلی­ گرم در لیتر به ­دست آمد. مشاهدات ظاهری بچه ماهیان در مواجهه با روی شامل شنای عمودی و به سمت پایین، از دست دادن حالت تعادل، تشنجات عصبی و ماندن در ته تشت بود. در نهایت ماهیان با دهان و سرپوش باز مردند. در آبشش، متراکم شدن رگ ها، به هم جوش­ خوردگی لاملاهای ثانویه و هایپرتروفی سلول های­ پوششی دیده شد. در کلیه، تخریب مجاری­ کلیوی و کپسول­ بومن، گشادی مویرگ­ های گلومرول دیده شد. نتایج نشان داد که عمده تغییرات کبد به ­صورت تخریب سلول های کبدی و واکوئل­ های سیتوپلاسمی مشاهده شد. آزمایش نشان داد، روی سبب بروز علایم بالینی در آبشش، کلیه و کبد ماهی کلمه خزری شد. به هر حال آزمایش نشان داد که حضور روی در آب می     ­تواند سبب افزایش میزان مرگ و میر ماهیان در مواجهه با فلز روی باشد.

روی, مرگ و میر, آسیب شناسی, ماهی کلمه Rutilus rutilus