مرتضی رفیعی بصیری - دکتری، گروه روابط بین الملل، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.
مهدی جاودانی مقدم - استادیار، گروه روابط بین الملل، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران
داود کیانی - دانشیار، گروه روابط بین الملل، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

همکاری در مدیریت بحران سوریه، حوزه تازه ای در فرایند همکاری های ایران و روسیه در دوره پس از فروپاشی شوروی به شمار می آید. در این زمینه، دو دیدگاه متفاوت در مورد ماهیت راهبردی یا تاکتیکی چشم انداز روابط دو کشور در سوریه و ورای آن وجود دارد. در این چارچوب، سوال اصلی پژوهش حاضر آن است که دلایل اصلی همکاری ایران و روسیه در جنگ سوریه کدام است و چه چشم اندازی در ائتلاف راهبردی دو کشور متصور می باشد؟ روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و بر این فرضیه استوار است که وجود منافع سیاسی- اقتصادی درازمدت و دشمن مشترک ایران و روسیه در سوریه، موجب همکاری های عملیاتی دو کشور در سطح ائتلاف راهبردی شده که به شکل موفقیت آمیزی منجر به تثبیت دولت سوریه و تامین منافع دو کشور شده است. با این وجود، ائتلاف راهبردی دو کشور ایران و روسیه در سوریه و در سیاست جهانی، تحت تاثیر برداشت های تاریخی حاکم بر روابط دو کشور، به ویژه در ذهنیت برخی از نخبگان ایرانی و روسی قرار داشته که چالش مهمی در گذار به اتحاد راهبردی آنان در سیاست بین الملل می باشد. بر این اساس، یافته های این پژوهش، موید ائتلاف راهبردی و مخالف اتحاد راهبردی دو کشور ایران و روسیه است. ایران همواره از ثبات در کشورهای پیرامونی خود حمایت کرده است. مهم ترین تهدید این کشور آن است که در کشورهای همسایه بی دولتی یا دولت های ضعیف حاکم شوند و این بی ثباتی به درون مرزهای جمهوری اسلامی ایران امتداد یابد. به نظر می رسد فدراسیون روسیه نیز از امتداد بجران سوریه به مرزهای جنوبی خود بیمناک است. این بی دولتی می تواند مبنای ظهور گروه هایی (مانند داعش و...) شود که امکان به کارگیری آنها توسط قدرت های رقیب منطقه ای و فرامنطقه ای وجود دارد. از این دیدگاه، یکی از تهدیدات مهم علیه امنیت ملی ایران و روسیه، نداشتن دولت در کشورهای اطراف یا دولت های ضعیفی است که در چنین فضایی، هم قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای و هم گروه ها می توانند اقدام به برنامه ریزی و سازماندهی کنند و امنیت ملی ایران و روسیه را به چالش بکشند.

ایران, روسیه, سوریه, سیاست خارجی, امنیت ملی, خاورمیانه