زینب مسعودی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه هنر اسلامی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس ، تهران، ایران
فهیمه زارع زاده - استادیار گروه هنر اسلامی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

رنگ، عنصری بصری می ­باشد که در مباحث علمی همواره در دو ساحت فیزیک و متافیزیک مورد توجه بوده است. در ساحت نخست، محصول تجزیه نور تعریف شده که از آن رنگ­ های اصلی و مجددا، از ترکیب ­شان رنگ ­های فرعی به دست می ­آید. لیکن در ساحت دوم، عامل تعین و ظهور به شمار آمده که به نحوی شهودی قابل رویت است. حکمای اشراقی هم چون شیخ شهاب ­الدین سهروردی، نجم ­الدین کبری، نجم ­الدین رازی و علاءالدوله سمنانی بر این ساحت متافیزیکی اندیشه­ هایی را مطرح داشته ­اند. چندان که پژوهش حاضر درصدد برآمده تا با خوانش تطبیقی آن ها، بدین پرسش پاسخ دهد که: فرآیند ابصار رنگ از منظر این حکما چگونه تشریح گردیده و وجوه تشابه و تمایز نظریات شان در این باب چیست؟ جهت پاسخ، داده ­های مورد نیاز با استناد به منابع معتبر کتابخانه­ ای- الکترونیکی، رصد پایگاه ­های علمی مجازی و رجوع به آثار مکتوب دست اول از حکمای اشراقی گردآوری شدند. سپس، تحلیل کیفی محتوایی بر آن ها صورت پذیرفته و تمامی شاخصه ­های مطرح شده در نظریات مورد انطباق قرار گرفتند. چندان که نتایج نشان می­ دهند: چون همگی مبتنی بر فرآیند ابصار اشراقی به توجیه رنگ و انواع آن پرداخته­ و رویت آن را مربوط به ادراک بینایی دانسته­ اند، لذا، فارغ از استدلال­ های علمی فیزیکی، انواع رنگ را انواری متصور گردیده ­اند که بر انسان در سیر تقرب به ذات باری تعالی تجلی می­ یابند و تنها تفاوت­شان، بار گرفتن معنایی نمادین در این سیر مراتب وجودی است. * این مقاله مستخرج از پایان نامه کارشناسی ارشد دانشجو زینب مسعودی می باشد تحت عنوان «وا کاوی مبانی نظری رنگ در اندیشه فلاسفه اسلامی سده های ۳ تا ۷ هجری در نگاره های شاهنامه دموت» که به راهنمایی دکتر فهیمه زار ع زاده در دانشگاه تربیت مدرس انجام گرفته است.

رنگ, نور, حکمای اشراقی, ابصار, رویت شهودی