هومن شیروانی - Department of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, Ilam University, Iran
علی اشرف مهرابی - Ilam University and , Agricultural Research, Education and Extension Organization, Tehran, Iran
محسن فرشادفر - Department of Agriculture, Payame Noor University, Tehran, Iran
هوشمند صفری - of Forests and Rangelands Research Department, Agricultural Research and Training Center and Kermanshah Province, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Kermanshah, Iran
علی آرمینیان - Department of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, Ilam University, Iran
فواد فاتحی - Department of Agriculture, Payame Noor University, Tehran, Iran

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: تنوع ژنتیکی گونه­ های وحشی مرتبط با خزانه ژنی اولیه جو  برای بهره ­برداری در برنامه­ های اصلاحی بسیار حائز اهمیت است. جو زراعی (H. vulgar) و جد زراعی آن (H. spontaneum) سیستم مدل عالی و اقتصادی برای بررسی، اکتشاف و بهره­ برداری ژنتیکی می ­باشند. در تحقیق پیش­رو تنوع ژنتیکی ۱۱۴ توده بومی جو وحشی جمع­ آوری شده از غرب کشور، توسط نشانگر مولکولی EST-SSR مورد بررسی قرار گرفته است که هدف بررسی میزان تنوع ژنتیکی این ژنوتیپ­ های بومی و ارزیابی کارایی این نشانگر در تعیین میزان تنوع ژنتیکی موجود در ژنوتیپ­ ها می­ باشد. مواد و روش ­ها: ابتدا به منظور استخراج DNA بذور در گلدان کشت گردید، استخراج DNA به ­روش CTAB تغییر یافته برای هر ژنوتیپ انجام شد. واکنش زنجیره­ای پلیمراز (PCR) در حجم ۲۰ میکرولیتر انجام گرفت. محصول PCR جهت نمایان شده قطعات تکثیری در ژل آگارز ۴ درصد با بافر واکنش TBE یک درصد و رنگ Safe View تزریق گردید. به­ منظور انجام تجزیه و تحلیل­های آماری، داده­ های حاصل در قالب ماتریسی آماده شد و پارامترهای مرتبط با آغازگرها و جمعیت­ ها ارزیابی گردید. یافته­ ها: تعداد الل­ های تکثیر شده از ۲ تا ۴ الل برای نشانگرها متفاوت بود و آغازگرهای مورد بررسی در مجموع ۴۰ الل در ژنوتیپ­ های مورد بررسی با میانگین ۲/۸۵ به ازای هر نشانگر تکثیر کردند. متوسط درصد چند شکلی برای آغازگرهای مورد مطالعه برابر با ۹۶/۴۲ درصد بود. محتوی اطلاعات چند شکلی (PIC) از ۰/۳۹۷ تا ۰/۱۸۹ متغیر بود. نتایج نشان داد که بیشترین سطح تنوع در جمعیت­ های استان لرستان و کمترین تنوع در جمعیت­ های استان کردستان وجود دارد. دندرو­گرام حاصل از تجزیه خوشه ­ای ژنوتیپ ­ها را در ۱۴ گروه قرار داد که بر اساس گروه بندی تنوع ژنتیکی تا حدودی با پراکنش جغرافیایی تطبیق داشت. همچنین نتایج تجزیه به مختصات اصلی تا حدودی با تجزیه خوش ه­ای مطابقت داشت. نتیجه­ گیری: نتایج نشان داد تنوع خوبی در میان جمعیت­ های مورد بررسی وجود دارد. همچنین چند شکلی مناسبی نیز در بین آغازگرها مشاهده گردید. آغازگرهای GBM۱۲۲۱ با ۳ الل، GBM۱۴۶۱ با ۳ الل و SCSSR۰۴۱۶۳ با ۴ الل که بهترین چند شکلی را داشتند، به­ عنوان آغازگرهای برتر به­ منظور استفاده در تحقیقات بعدی جو معرفی می­گردند. وجود تنوع ژنتیکی بالا در جمعیت های طبیعی جو وحشی H. spontaneum نشان می دهد که ژرم پلاسم این گیاه را می توان در رویشگاه­های طبیعی حفاظت نمود. همچنین این تنوع منبع ارزشمندی برای شناسایی نشانگرهای مولکولی آگاهی بخش برای صفات مختلف فنوتیپی است.

Diversity, Genetic structure, Molecular markers, Wild Barleyre, تنوع, جو وحشی, ساختار ژنتیکی, نشانگر مولکولی