یداله رسولی آکردی - دانشجوی دکتری، علوم مهندسی جنگل، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری،ایران.
مجید لطفعلیان - دانشیار گروه جنگلداری، دانشکده علوم جنگل، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران.
آیدین پارساخو - استادیار، گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری. ایران.
مهران نصیری - استادیار، گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران.
حسن اکبری - دانشیار گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران.

رفتارسنجی وضعیت آب گذرها و رویه جاده جنگلی غیرآسفالته در شرایط ترافیک مختلفچکیده سابقه و هدف: ایجاد و احداث راه جنگلی باعث برهم زدن تعادل طبیعی جریان آب در عرصه جنگلی می شود. با نصب آب گذر ها و احداث جوی کناری در مسیرهای با ترافیک مختلف، می توان این تعادل را تا حدود زیادی حفظ کرد. آب گذرها یا سازه های زهکشی و همچنین رویه جاده اغلب قبل از هر نوع ناهنجاری و تخریب در نتیجه تاثیر ترافیک های مختلف بر جاده، رفتار و نشانه هایی از خود بروز می دهند که با رفتارنگاری این نشانه ها می توان شدت تخریب را شناسایی و نسبت به حفاظت بموقع اقدام نمود. مواد و روش ها: در این تحقیق ناهنجاری های ایستا و پویا آب گذرها و رویه جاده های جنگلی در طبقات مختلف ترافیک در سری یک ریحان آباد و سری یک پجیم از طرح جنگلداری الغدیر خلیل شهر مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا مشخصات کلیه آب گذرها (لوله ها، از جنس بتن ) شامل ضخامت، قطر و طول آب گذر، عمق آبگذر، شیب و زاویه نصب آن، شیب جاده و دبی آب گذر در مسیرهای با شدت ترافیک متفاوت، با متر و شیب سنج اندازه گیری شد. محاسبه دبی با اندازه گیری سطح مقطع جریان و سرعت جریان با توجه به شعاع هیدرولیکی، ضریب مانینگ و شیب جریان بدست آمد. در بخش ناهنجاری های ایستا، نسبت به بررسی میزان سلامت آب گذر در ۴ طبقه و همچنین اندازه گیری شاخص وضعیت رویه جاده های غیرآسفالته (UPCI-unpaved road condition index) اقدام گردید. ناهنجاری پویا شامل میزان لرزش آب گذر هنگام عبور وسایل نقلیه است که با اپلیکیشن لرزش سنج (Vibration meter) محاسبه شد. یافته ها: نتایج نشان داد، با افزایش عمق نصب آب گذر و شدت ترافیک، مقدار عددی UPCI کاهش می یابد. کمترین مقادیر شاخص UPCI در شیب های طولی کمتر از ۵ درصد ثبت شدند. سلامت آب گذر با افزایش زاویه نصب آن افزایش یافت. همچنین کمترین مقادیر سلامت آب گذر در شیب های طولی کمتر از ۵ درصد ثبت شدند. به طورکلی کمترین میزان لرزش در مورد آب گذرهای غیرمسلح که در عمق ۱۰۰-۵۰ سانتی متر، با شیب طولی ۸-۵ درصد و زاویه ۱۲۰-۱۰۰ درجه در جاده های کم ترافیک نصب شده بودند به ثبت رسید. در مسیرهای با ترافیک بیشتر از ۴ وسیله نقلیه در روز میزان لرزش آ ب گذر ۲۴/۲ ریشتر و در مسیرهای با ترافیک کمتر میزان لرزش آب گذر ۹۹/۱ ریشتر برآورد شد. مسلح بودن و عمق آب گذر نیز بر میزان لرزش آب گذر تاثیر مثبت داشت.نتیجه گیری: هنگام جاده سازی رعایت نکاتی چون ظرفیت بارگذاری، تثبیت بهنگام جاده، درنظرگرفتن مقاومت برشی، متراکم کردن بموقع و نیز اجرای عملیات تحکیم، درنظرگرفتن خواص هیدرولوژیکی (تعداد تقاطع آب گذر، دبی جریان آب، شیب عرضی و رژیم رطوبتی)، ایجاد حوضچه، اعمال عملیات دوره ای در تعمیر و نگهداری جاده ها (جاری و دوره ای) به صورت مستمر در جاده های جنگلی، رعایت عمق، مسلح بودن، شیب طولی جاده، زاویه نصب نسبت به آکس جاده و درنظرگرفتن شدت ترافیک در طراحی آب-گذر ضرورت داشته و می تواند در سلامت، لرزش و کارایی آن موثر باشد.کلمات کلیدی: شاخص وضعیت رویه جاده های غیرآسفالته، سلامت آب گذر، لرزش آب گذر، عمق نصب، زاویه نصب

کلمات کلیدی: UPCI, سلامت آب گذر, لرزش آب گذر, عمق نصب, زاویه نصب