زهرا جلیلیان - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه ارومیه،
علی عابدینی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه ارومیه،
محمد ابراهیمی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان

منطقه هلیل آباد در فاصله 50 کیلومتری جنوب غرب شهرستان زنجان واقع می باشد. مشاهدات صحرایی و بررسی های کانی شناسی نشان می دهند که سنگ های آتشفشانی کرتاسه با ترکیب ریولیت، ریوداسیت، و تراکی آندزیت در این منطقه توسط محلول های گرمای دگرسان شده اند. زون های دگرسان قابل تشخیص در واحدهای آتشفشانی این منطقه شامل، (1) آرژیلیک، (2)پروپلیتیک، و (3) سیلیسی می باشند. محاسبات تغییرات جرم عناصر با استفاده از روش ایزوکون نشان می دهند که کاهش جرم کل سیستم در طی تکوین زون های دگرسان آرژیلیک، پروپلیتیک، و سیلیسی به ترتیب 8/25، 11/50 و 18/70 می باشد. نتایج حاصل از بررسی های زمین شیمیایی حکایت از آن دارند که فاکتورهایی نظیر تغییرات Ph محلول های مسئول دگرسانی، تغییرات دمایی، پتانسیل احیا، نسبت سیال به سنگ، جذب ترجیحی توسط کانی های رسی و اکسیدهای فلزی، اختلاف در پایداری کانیها در طی دگرسانی، فراوانی یون های کمپلکس ساز در فلوئید نظیر(SO (4 و Cl، شیمی محلول های هیپوژن، شدت دگرسانی، غنی شدگی بازماندی، حضور در فازهای کانیایی مقاوم، و ناهمگنی سنگ اولیه نقش بسیار مهمی در تحرک و توزیع عناصر اصلی، فرعی، جزئی و نادر خاکی در سیستم دگرسانی منطقه هلیل آباد ایفا نموده اند.