زینب زارع رحمت آباد - دانشجوی دکتری، بیماری شناسی گیاهی، گروه گیاهپزشکی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی منابع طبیعی گرگان
سید اسماعیل رضوی - استادیار، گروه گیاه پزشکی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی منابع طبیعی گرگان، ایران.
کامران رهنما - دانشیار، گروه گیاه پزشکی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی منابع طبیعی گرگان، ایران.
عبدالحسین طاهری - دانشیار، گروه گیاهپزشکی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی منابع طبیعی گرگان
جاوید قرخلو - دانشیار، گروه زراعت، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی منابع طبیعی گرگان

برنج از مهم­ترین غلات مورد مصرف غذایی مردم جهان به ­ویژه خاورمیانه می­باشد. بیماری بلاست و پوسیدگی طوقه و ریشه، دو بیماری قارچی مهم برنج در مناطق مختلف محسوب می­ شوند. قارچ­ های اندوفیت یکی از عوامل کنترل بیولوژیک محسوب شده که علاوه بر کنترل بیماری­ های گیاهی موجب بهبود رشد در گیاه میزبان می­شوند. بدین منظور جدایه­ های قارچی اندوفیت و همچنین جدایه ­های بیمارگر از برگ، غلاف، ساقه و ریشه بوته­ های برنج هوازی از شالیزارهای استان گلستان جداسازی و شناسایی مورفولوژیکی و مولکولی شدند. سپس فعالیت آنتاگونیستی آن­ ها علیه جدایه بیمارگر Magnaporthe oryzae  عامل بیماری بلاست و جدایه بیمارگر Fusarium fujikuroi عامل بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه به سه روش، کشت متقابل، متابولیت­ های فرار و متابولیت­ های غیر فرار در آزمایشگاه بررسی شد. نتایج تحقیق نشان داد، در روش کشت متقابل جدایه F. incarnatum بیشترین میزان بازدارندگی از رشد قارچ بیمارگر M. oryzae و قارچ بیمارگر F. fujikuroi را به ­ترتیب با میانگین ۵۸/۶۴و ۶۰/۰۳درصد داشت. در روش متابولیت­ های فرار بیشترین درصد مهار قارچ بیمارگر F. fujikuroi را جدایه E. nigrum با ۵۷/۱۳درصد بازدارندگی و جدایه F. incarnatum با ۵۲/۲۴درصد بازدارندگی از خود نشان دادند. در روش متابولیت­ های غیر فرار (عصاره)، جدایه­ های F. incarnatum و F. proliferatum به ­ترتیب با میانگین ۶۲/۲۷و ۵۷/۹۶درصد، بیشترین درصد ممانعت از رشد قارچ عامل بیماری بلاست را از خود نشان دادند. جدایه F. incarnatum حاصل از این پژوهش فعالیت آنتاگونیستی را در سه آزمون کشت متقابل، متابولیت­ های فرار و متابولیت­ های غیر فرار علیه قارچ­های M. oryzae و F. fujikuroi نشان داد. همچنین در این آزمایش جدایه­ های F. proliferatum و F. incarnatum در شرایط گلخانه موجب مهار بیماری بلاست و پوسیدگی طوقه و افزایش ارتفاع و وزن تر اندام هوایی و ریشه گیاه برنج شدند.

Magnaporthe oryzae, متابولیت های فرار, درصد بازدارندگی, F. incarnatum, اندوفیت برنج