مرضیه صفری کمیل - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه معماری، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران غرب، ایران.
مهدی شعبانیان - استادیار گروه معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.

بام، تاثیرپذیرترین جزء ساختمان در برابر عوامل اقلیمی است . تابش آفتاب در تابستان و بارش برف و باران در زمستان، بیشتر بر بام ساختمان تاثیر می گذارد تا بر اجزای دیگر آن. از آنجا که بخش وسیعی از کشور در اقلیم گرم و خشک واقع شدهاست و بیش ترین میزان جذب تابش در تابستان و در ساختمانهای کم ارتفاع از ناحیه ی سقف ساختمان صورت می گیرد و در حالی که بیشترین مساحت پوسته ی خارجی این ساختمانها به سقف اختصاص دارد؛ سرمایش تابستانی هزینه ی بالایی را به ساختمان تحمیل خواهدکرد. از این رو شکل سقف ساختمان به لحاظ تامین شرایط آسایش فضای تحت پوشش آن دارای اهمیت ویژه می باشد. از طرفی معماری بومی ایران همانند بسیاری از تمدنهای کهن برای سالهای متمادی با مصرف انرژی کمتری ، شرایط آسایش ساکنان را فراهم می نموده است . پوشش گنبد در ایران پیشینه ای دیرینه دارد. کمبود چوبهای استوار و کشیده که در حقیقت عنصر اصلی پوشش تخت است ، سبب شدهاست که پوشش سقف گنبدی رواج پیدا کند . سطح طاق قوسی و گنبد حالت مایل نسبت به تابش آفتاب دارد و به علاوه به سبب انحنای طاق، همیشه بخشی از آن در سایه قرار می گیرد که به کاهش جذب حرارت کمک می کند. هم چنین در داخل ساختمان ارتفاع اتاق از کف تا زیر طاق زیاد است که موجب تهویه ی عمودی در اتاق می شود، هوای گرم به دلیل سبک تر بودن به بالا صعود می کند و هوای خنک تر جایگزین آن می شود. با تعبیه ی چند دریچه در اطراف یا نوک اتاق، هوای گرم از دریچه ها خارج می شود که جهت تامین آسایش در فصول گرم مناسب است . اگر طاق یا گنبد دو پوسته باشد، تاثیر تغییرات درجه حرارت خارج بر روی پوسته ی زیرین کمتر است و در نتیجه دمای هوا در تالار زیر طاق یا گنبد متعادلتر است .

سقف های گنبدی ، گرم وخشک ، گنبد دوپوسته ، آسایش حرارتی