مرضیه باقری خانقاهی - دانشجوی دکتری، مهندسی آبیاری و زهکشی، گروه مهندسی آب، دانشکده آب و خاک، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
علی مختاران - استادیار پژوهشی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی
محمدحسن نادری - کارشناس ارشد مهندسی منابع آب، گروه مهندسی آب، دانشکده آب و خاک، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

امروزه کشورهای جهان به خصوص ایران با کمبود منابع آب شیرین و متعارف، چالش ها و محدودیت های فعالیت های کشاورزی و صنعتی مواجه می باشند. لذا مدیریت بحران آب و برنامه ریزی برای استفاده از منابع آب از اولویت بالایی برخوردار می باشد. در این راستا با رشد جمعیت و افزایش تقاضا و بهرهبرداری از منابع آب، می بایست به دنبال راه حل هایی از جمله استفاده از آبهای نامتعارف نظیر آبهای شور، آبهای فسیلی ، زهآبها، پساب و فاضلاب بود. مقاله حاضر به مطالعه مروری بر استفاده بهینه از منابع آب نامتعارف در مصارف مختلف به منظور مقابله با بحران آب در ایران و جهان می -پردازد. در بخش کشاورزی ، می توان از این آبها برای آبشویی خاک و زهکشی و کنترل شوری خاک در محیط ریشه ، آبیاری بعضی محصولات مقاوم به شوری ، آبیاری درختان جنگلی و مراتع ، آبیاری کرتی برای محصولاتی که مورد استفاده دام قرار می گیرند و آبیاری برخی از محصولات که به صورت غیرخام مصرف می شوند، استفاده نمود. در بخش محیط زیست ، برای حفاطت خاک، جلوگیری از پیشروی بیابان، زیستگاههای حیات وحش ، تالابها، تغذیه آبخوانها و کاهش مصرف کودهای شیمیایی کاربرد دارد. همچنین در بخش صنعت و شرب می توان به مواردی چون توسعه ی گیاهان صنعتی و دارویی ، استفاده از آب شور برای پرورش ماهی ، استفاده از آبهای فسیلی در ایستگاههای تولید برق و نیز استحصال گازهای طبیعی اشاره کرد. به منظور استفاده از آبهای نامتعارف رعایت برخی نکات توصیه می شود که عبارتنداز استفاده از پوشش هایی چون چکمه و دستکش توسط کارگران، مدیریت برداشت محصولات با شستشو و بهبود روشهای ذخیره و نگهداری آنها، آموزش و ارتقاء سطح آگاهی کشاورزان، بهره برداران از محصولات و نهادهای دولتی ذیربط ، استفاده از شاخص های کیفی آب و در نظرگرفتن استانداردها و غیره.

آبهای نامتعارف، آبیاری ، آبهای شور، فاضلاب، کشاورزی ، صنعت