خدیجه ضیایی - آموزش عالی بنت الهدی جامعه المصطفی
طاهره ماهروزاده - آموزش عالی بنت الهدی جامعه المصطفی

یکی از مشهورترین روش و مبنای تفسیری بویژه آنجا که روایتی از معصوم (ع) در دست نباشد، روش تفسیر عقلی است. این روش تفسیری با توجه به زمینه هایی که آن را بوجود آورده، درمیان مفسرین شیعه مورد توجه بوده؛ به همین دلیل واکاوی مولفه های روش های تفسیر عقلی مفسرین شیعه مد نظر این نوشته قرار گرفت. بررسی ها نشان داد که در تفسیر عقلی، هم عقل منبعی و هم عقل مصباحی مورد توجه است؛ هرچند که عقل مصباحی نقش پر رنگ تری در تفسیر دارد. استفاده از روش های عقلی و مولفه های آن مانند تحلیل عقلی موضوع سخن (عقل منبعی)، استفاده از عقل به عنوان قرینه تفسیر سخن، تحلیل عرفی و ادبی سخن (عقل مصباحی) و نقد و بررسی اقوال مفسرین شیعه با در نظر گرفتن ملاک های عقلی و اعمال کردن آن بر تفسیر آیات غیر ماثور سوره فاطر از مهم ترین کارکردهای این نوشته است. در پایان به این نتیجه رسیدیم که در کنار تاویلات و تفاسیر ضابطه مند روش تفسیر عقلی مفسرین شیعه، آیات غیر ماثور سوره فاطر مورد تفسیر قابل قبول با ملاک های مورد قبول شیعه قرار گرفته است. البته مفسر باید از تحمیل رای و نظریه به دست آمده از غیر قرآن، به آیات و تطبیق آن با مطالبی که مناسبت لفظی و معنوی با ظاهر آیات ندارد، اکیدا خود داری نماید.

تفسیر عقلی، عقل منبعی، عقل مصباحی، مفسرین شیعه، مولفه های تفسیر عقلی