حسین عشاقی - دانشیار گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

درباره ماهیت خداوند. بین فلاسفه و عرفا یک اتفاق نظر و یک اختلاف وجود دارد: فلاسفه و عرفا هر دو قائل اند که ماهیت خداوند چیزی جز وجود او نیست و خداوند برخلاف ممکنات که دارای دو حیثیت متفاوت وجود و ماهیت اند، ماهیتش با وجودش فرقی ندارد؛ ولی در اینکه وجودی که عین ماهیت خداوند است آیا وجودی است مقید یا لابشرط بین آزها اختلاف نظر هست. فلاسفه وجود خداوند را مقید به خصوصیات واجب الوجودی می داننده اما عرفا وجود حق را لابشرط از هر قیدی و خصوصیتی قرار می دهند. در این میان میرزامهدی اصفهانی دیدگاهی را مطرح می کند که نه مورد تایید عقل است و نه مورد تصدیق آرای اهل بیت::. او می گوید «وجود» عین ذات حق نیست. بلکه مخلوق خداست. هدف این پژوهش این است که با شیوه توصیفی و آقامه برهان عقلی و نقلی روشن کند بین این انظار, نظر عرفا درست و شایسته تصدیق است.

ماهیت خداوند، وجود خداوند، فلاسفه و عرفا، وجود لابشرط، وجود مقید، ذات حق، خدای تفکیکیان