سیدمهدی علوی - -

براساس آمار موجود، اولین آزمایش مزرعه ای گیاهان تراریخت (transgenic) در سال ۱۹۸۶ انجام شد و تا سال ۱۹۹۷ در ۴۵ کشور جهان ۲۵۰۰۰ آزمایش مزرعه ای روی بیش از ۴۰۰۰ گیاه تراریخت از ۶۰ گونه مختلف انجام گرفته است. به رغم این واقعیت که استفاده از گیاهان تراریخت یکی از راه حل های مهم در اینجاد امنیت غذایی و اقتصادی درکشورهای در حال توسعه محسوب می شود، آمار و اطلاعات ارائه شده حاکی از آن است که این کشورها از این فناوری کمترین بهره را برده اند. تاکنون بیشتر مطالعات درمورد گیاهان مهم اقتصادی مانند ذرت، کلزا، گوجه فرنگی، سیب زمینی، سویا، پنبه و توتون بوده است. در نتیجه انتقال ژن، صفاتی مانند مقاومت به علف کش، مقاوت به حشرات و ویروس ها و تغییر کیفیت محصول در گیاهان تراریخت حاصل، بروز کرده است. افزایش سریع سطح زیر کشت گیاهان تراریخت از ۸/۲ میلیون هکتار در سال ۱۹۹۶ به ۸/۲۷ میلیون هکتار در سال ۱۹۹۸ (حدود ۱۰ برابر) بسیار چشمگیر بوده و مبین توفیق به کارگیری این فناوری جدید است. اخیرا افزایش سطح زیرکشت تا ۲/۲۴ میلیون هکتار در سال ۲۰۰۰ گزارش شده است. گیاهان تراریخت نه تنها از افت محصول (به دلیل تنش های محیطی) جلوگیری می کنند، بلکه با کاهش مصرف سموم و کودهای شیمیایی در توسعل پایدار نقش به سزایی دارند. در این مقاله، جزئیات فعالیت های مربوط به ایجاد و رهاسازی گیاهان تراریخت در کشورهای صنعتی و در حال توسعه و ارزیابی اقتصادی این گونه گیاهان بحث شده است. بدیهی است که با کمک تحلیل اطلاعات موجود و تجربیات به دست آمده در دو دهه اخیر بهتر می توان راه را بگزید و تصمیم گرفت.