احمد علاالدین - کارشناس ارشد مطالعات معماری ایران

محله یکی از عناصر شاخص در شهر ایرانی- اسلامی است و محله گرایی یکی از نمودهای فرهنگی شهر ایرانی است. همچنین تعلقات مکانی و تعصب محلی مولد مفاهیمی چون هویت اجتماعی است که بخشی از هویت شهری را شکل می دهد و در عین حال یک واحد اساسی سازنده کالبد شهر می باشد. محله گرایی وابسته به عوامل گوناگونی است. غالب پژوهش های انجام شده، به بیان ریشه ی این تعلق ها از منظر تفاوت های فرهنگی، مذهبی و نژادی محله ها پرداخته اند، اما پژوهش حاضر سعی بر آن دارد که پس از بیان و تعریف موضوع محله و محله گرایی، نقش محله گرایی در الگوی شهرسازی در شهر ایرانی- اسلامی و نمونه موردی شهر گرگانرا بررسی کند. پژوهش حاضر سعی بر آن دارد الگوهای گوناگون توسعه شهری در ایران دوره قاجار را بازشناسی کند و پس از آن به این پرسش پاسخ دهد که کدام گونه از انواع توسعه شهری مناسب محیط فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اقلیمی ایران بوده است و کدامین شهرها توانستند پس از سال ها بافت و الگوی شهری خود را حفظ یا روزآمد کنند. بر اساس یافته های این پژوهش توصیفی- تحلیلی که به شیوه مطالعه کتابخانه ای و مشاهدات میدانی انجام شده است، الگوی شهرسازی شهر ایرانی- اسلامی به طور عمده تحت تاثیر موضوع محله گرایی و ساخت و ساختار کالبدی محلات در شهرها، میزان استقلال محلات و روابط آنها با هم و در تعامل با محیط بوده است. در مطالعه ی نمونه موردی نیز درمی یابیم که چگونه در گرگان، محلات با با خلق هویت های محله ای و تلاش برای رشد و توسعه محله، در نهایت باعث گسترش و رونق شهر می شوند.

محله گرایی، تاریخ شهر، مطالعات معماری ایران، معماری اسلامی، شهرسازی اسلامی، گرگان