نادر شاهرخی
محمد خاکساری
غلامعباس محمدی
رضا عباسی
علی سیاه پشت
رضا محمودی

چکیده زمینه و هدف: آسیب مغزی ناشی از تروما معمول ترین علت مرگ در تصادفات می باشد. مطالعات متعدد نقش محافظت نورونی برای استروژن و پروژسترون پس از ضربه مغزی را پیشنهاد کرده اند. در مطالعه حاضر، نقش مقادیر مختلف استروئیدهای جنسی بر تغییرات غلظت پروتئین اکواپورین ۴ بافت مغزی در موش های صحرایی ماده فاقد تخمدان پس از ضربه مغزی بررسی شده است. مواد و روش ها: در این مطالعه مداخله ای- تجربی، از ۱۴۰ سر موش صحرایی ماده نژاد آلبینو N – ماری که به طور تصادفی به ۷ گروه و هر گروه خود به دو زیر گروه تقسیم شدند، استفاده گردید. گروه های مورد مطالعه عبارت بودند از: ۱- شم، ۲- شم اوارکتومی شده، ۳- حلال، ۴ و ۵- مقدار فیزیولوژیک و فارماکولوژیک استروژن (به ترتیب  ۳/۳۳ میکروگرم بر کیلوگرم و ۱ میلی گرم بر کیلوگرم)، ۶ و ۷- مقدار فیزیولوژیک و فارماکولوژیک پروژسترون (به ترتیب ۷/۱ و ۸ میلی گرم بر کیلوگرم). در گروه های ۳ تا ۷، جراحت تروماتیک مغزی به روش مارمارو القا شد و ۳۰ دقیقه بعد از ضربه، هورمون ها به صورت داخل صفاقی تزریق شدند و ۲۴ ساعت بعد از ضربه محتوای آب، میزان غلظت اکواپورین ۴ و ۵ ساعت بعد از ضربه محتوای آبی ایوانز مغز ارزیابی شد. یافته ها: مقدار فیزیولوژیک و فارماکولوژیک استروژن نسبت به حلال، بیان اکواپورین ۴ (۰۱/۰p<)، محتوای آب مغز (۰۱/۰p<) و نفوذپذیری سد خونی- مغزی (۰۰۱/۰p<) را به طور معنی داری کاهش داد. مقدار فیزیولوژیک و فارماکولوژیک پروژسترون محتوای آب مغز را در مقایسه با حلال به طور معنی داری کاهش داد (۰۰۱/۰p<) ولی بر بیان آکواپورین ۴ اثرات معنی داری نشان نداد. مقدار فیزیولوژیک پروژسترون محتوای آبی ایوانز مغز را کاهش داد، اما مقدار فارماکولوژیک آن موجب افزایش محتوای آبی ایوانز مغز شد (۰۰۱/۰p<). نتیجه گیری: مقادیر فیزیولوژیک و فارماکولوژیک استروژن، بیان آکواپورین ۴ را در مغز تروماتیک کاهش داد ولی پروژسترون چنین اثری نشان نداد. برای استروژن این اثرات شاید یکی از سازوکار های موثر در بهبود آسیب مغزی باشد. واژه های کلیدی: استروژن، پروژسترون، اکواپورین ۴، آسیب تروماتیک مغز

Estrogen, Progesterone, aquaporin ۴ expression, Traumatic brain injury, استروژن, پروژسترون, اکواپورین ۴, آسیب تروماتیک مغز