علیرضا رهروی دستجردی - دکترای حسابداری، پژوهشگر مرکز مطالعات نخبگان بانک حکمت ایرانیان (ادغام شده در بانک سپه) ، تهران، ایران.
سید جعفر موسوی - دانشجوی دکترای کار آفرینی- گرایش کسب و کار، دانشگاه آزاد قزوین، مدیر حسابرسی بیمه حکمت ایرانیان، تهران، ایران.
محمدحسین کریم - دانشیار اقتصاد توسعه منابع، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
الناز نصیرزاده - دانشجوی دکترای مهندسی فناوری اطلاعات (IT)، دانشکده مهندسی صنایع، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.

فعالیت در صنعت بانکداری نیز مانند هر فعالیت تجاری دیگری با انواع ریسک­ها از جمله ریسک عملیاتی مواجه است. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران همانند کمیته بال، محاسبه و مدیریت مخاطره عملیاتی را برای بانک­ها و موسسات مالی و اعتباری الزامی نموده است. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر ارزیابی مدیریت مخاطره­ی عملیاتی در بانک­ها بر اساس روش­شناسی توافقنامه­ی بال II است. مقاله حاضر از نوع مورد کاوی است. یعنی برای دستیابی به هدف پژوهش بانک حکمت ایرانیان (ادغام شده در بانک سپه) به عنوان یک بانک جوان در شبکه بانکی کشور برای نمونه انتخاب شد. به دلیل دسترسی به صورت­های مالی این بانک، از نمونه­گیری استفاده نشده و کلیه صورت­های حسابرسی شده­ی این بانک به همراه یادداشت­های توضیحی آنها طی دوره زمانی بین سال­های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ بعنوان جامعه آماری پژوهش انتخاب شد. سپس مقدار مخاطره عملیاتی این بانک با تکیه بر روش­شناسی توافقنامه بال II با استفاده از دو روش «شاخص پایه» و «استاندارد شده» محاسبه شد. همچنین برای تشخیص گروه­های مختلف فعالیت بانک در روش استاندارد شده از مصداق­های ذکر شده در بخشنامه­ی بانک مرکزی استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده­ها از آمار توصیفی استفاده شد. نتایج نشان دهنده­ی یک شیب صعودی در مخاطره عملیاتی در این بانک طی دوره زمانی پژوهش است. به دلیل تاثیر پذیرفتن مقدار مخاطره عملیاتی از حجم و گستردگی عملیات بانک­ها، این نتیجه می­تواند ناشی از افزایش در گستردگی و حجم عملیات بانک طی این سال­ها باشد که مستقیما مخاطره عملیاتی را تحت تاثیر قرار داده است. این مقاله ضمن فراهم آوردن ادبیات منسجمی از مخاطره عملیاتی، جزئیات محاسبه این مخاطره را نیز ارائه داده است. این جزئیات، مبتنی بر صورت­های مالی حسابرسی شده­ی بانک بوده و می­تواند بعنوان نمونه­ای عملیاتی از پیاده­سازی روش­شناسی توافقنامه­ی بال II در یک بانک، برای محاسبه­ی مخاطره عملیاتی در بانک­های دیگر نیز سودمند واقع شود.

مخاطره عملیاتی, روش شاخص پایه, روش استاندارد شده, توافقنامه بال II