علی اکبر دعایی - دانشگاه دامغان
قاسم قربانی - دانشگاه دامغان
محمود صادقیان - دانشگاه صنعتی شاهرود

توده گابرودیوریتی پلنگ­در در شمال­­شرق دامغان و در بخش­شرقی پهنه ساختاری البرز واقع است. سنگ­های مورد بررسی به صورت چند توده­ کوچک گابرودیوریتی و دایک­های دیابازی به سن ژوراسیک­­میانی به درون شیل و ماسه­سنگ­ها و سنگ­های آهکی سازند شمشک نفوذ کرده­اند. بررسی‎های صحرایی و سنگ­نگاری شواهدی از جدایش از اولیوین­گابرو تا گابرو، پگماتوئید گابرودیوریت و دیوریت را در این توده نفوذی نشان می­دهد. نفوذ این توده به درون کربنات­های میزبان با دگرگونی مجاورتی و مرمرزایی همراه بوده است. الیوین، پیروکسن (از نوع اوژیت)، هورنبلند سبز تا قهوه­ای، پلاژیوکلاز، و بیوتیت کانی­های اصلی، روتیل، اسفن، آپاتیت، مگنتیت و زیرکن کانی­های فرعی و کلریت، اپیدوت، اسفن ثانویه و اکسیدهای آهن کانی­های ثانویه موجود در گابرودیوریت­ها و فراورده­های جدایش­یافته آنها هستند. این سنگ­ها ماهیت قلیایی تا آهکی­قلیایی داشته و بر اساس نمودارهای تفکیک محیط زمین‎ساختی، در گستره بازالت‎های وابسته به محیط­های کششی درون قاره‎ای (حوضه­های پشت کمانی) قرار دارند. بررسی الگوهای فراوانی عناصر خاکی­نادر و نمودارهای عنکبوتی بهنجار شده نسبت به کندریت و گوشته اولیه نشان‎ می­دهد که آنها از عناصر خاکی­نادر سبک (LREE) و عناصر سنگ­دوست بزرگ­یون (LILE) غنی­شدگی و از عناصر خاکی­نادر سنگین (HREE) و عناصر با قدرت ­میدانی بالا (HFSE) تهی­شدگی دارند. با توجه به بررسی­های زمین­شیمیایی و سنگ­زایی انجام شده، ماگمای سازنده سنگ‎های گابرودیوریتی پلنگ­در از ذوب­بخشی درجه پایین حدود ۱۰ درصدی یک منبع گوشته­ی سنگ­کره­ای زیرقاره­ای دگرنهاده با ماهیت اولیه گارنت ­لرزولیتی در اعماق حدود ۱۰۰ تا ۱۱۰ کیلومتری در یک محیط کششی درون­قاره‎ای (حوضه پشت کمانی) ناشی شده­اند. شواهد زمین­شیمیایی نشان­دهنده آلایش ماگمای تشکیل­دهنده سنگ‎های گابرودیوریتی منطقه پلنگ­در با پوسته­ی بالایی طی صعود ماگما و جایگیری است. این فعالیت­های ماگمایی بخشی از فعالیت­های ماگمایی همزمان با کشش و گسترش حوضه پشت کمانی ژوراسیک البرز بوده­اند.

Gabbrodiorite, garnet peridotite, back arc basin, Middle Jurassic, Palang Dar, Damghan., گابرودیوریت؛ گارنت پریدوتیت؛ حوضه پشت کمانی؛ ژوراسیک میانی؛ پلنگ در؛ دامغان.