عادل افخمی نهند - دانشگاه ارومیه
علی عابدینی - دانشگاه ارومیه
صمد علیپور - دانشگاه ارومیه
لیلا ذاکری - دانشگاه تبریز

نفوذ توده­های آذرین گرانودیوریتی و کوارتز دیوریتی به سن الیگوسن به درون سنگ­های آندزیتی ائوسن در منطقه اسبخوان هریس (استان آذربایجان­شرقی، شمال غرب ایران) باعث رخداد سامانه دگرسانی گسترده­ای شده است. بخش قابل توجهی از این سامانه را پهنه دگرسانی آرژیلیک تشکیل می­دهد. بر اساس بررسی­های کانی­شناسی، کائولینیت، کوارتز، اسمکتیت، آلونیت، مسکوویت- ایلیت، هماتیت، پیروفیلیت، روتیل، کلریت، استیلبیت و کلسیت فازهای کانیایی غالب در این پهنه دگرسانی هستند. الگوی توزیع عناصر خاکی نادر (REE) بهنجار شده به کندریت نشانگر جدایش و غنی­شدگی قوی عناصر خاکی نادر سبک (LREE) نسبت به عناصر خاکی نادر سنگین (HREE) همراه با رخداد بی­هنجاری­های منفی Eu طی آرژیلیتی­شدن هستند. ترکیب نتایج بررسی­های کانی­شناسی، محاسبات تغییرات جرم لانتانیدها و بررسی پارامترهای مختلف زمین­شیمیایی نشان می­دهد که توزیع و تحرک عناصر خاکی نادر طی گسترش پهنه دگرسانی آرژیلیک وابسته به عواملی چون pH، دما، درجه پایداری لیگاندهای کمپلکس­ساز، جذب سطحی و روبش توسط اکسیدهای آهن است. ضرایب همبستگی بین عناصر نشان می­دهند که کانی­های رسی به همراه هماتیت، روتیل و فسفات­های ثانویه میزبان لانتانیدها در این پهنه دگرسانی هستند. شواهد صحرایی (حضور پوش­سنگ­های سیلیسی روی پهنه دگرسانی آرژیلیک به همراه برشی­شدن موضعی)، انباشته­های کانیایی (آلونیت و پیروفیلیت) و ویژگی­های زمین­شیمیایی (جدایش و غنی­شدگی LREEها نسبت به HREEها) نشان می­دهند که فرآیندهای درونزاد نسبت به فرآیندهای برونزاد نقش بسیار مهم و برجسته­ای در گسترش و تکامل پهنه دگرسانی آرژیلیک منطقه اسبخوان ایفا نموده­اند.

mineralogy, geochemistry, argillic alteration, distribution of REE, Asbkhan, Heris., کانی شناسی؛ زمین شیمی؛ دگرسانی آرژیلیک؛ توزیع عناصر خاکی نادر؛ اسبخوان؛ هریس.