زهره رحیمی نژاد - دانشگاه بیرجند
محمدحسین زرین کوب - دانشگاه بیرجند
سیدسعید محمدی - دانشگاه بیرجند

منطقه مورد بررسی، بخشی از آمیزه افیولیتی زمین­درز سیستان در شرق ایران است که در ۶۰ کیلومتری جنوب گزیک واقع شده است. واحدهای آمیزه افیولیتی منطقه راتوک شامل پریدوتیت (هارزبوژیت- لرزولیت)، گابرو (لایه­ای و همسانگرد) و با گسترش کمتر دایک­های دیابازی و واحدهای گدازه­ای است.بافت­های غالب واحد پریدوتیتی دانه­ای، ریزدانه­ای، پوئی کلیتیک و مشبک بوده و بلورهای تشکیل­دهنده آن­ها الیوین، پیروکسن و به مقدار کم اسپینل هستند. بررسی ریزپردازش کانی­های الیوین، پیروکسن و اسپینل در پریدوتیت­ها نشان می­دهد که الیوین از نوع فورستریت (Fo۸۸.۳-۹۷.۴ Fa۲.۶-۱۱.۷)، ارتوپیروکسن از نوع انستاتیت و اسپینل بیشتر آلومینیوم- کروم­دار و بندرت آهن­دار (Spl۰.۰۰۳-۰.۶۹۱ Chr۰-۰.۴۴۳ Mag۰.۰۲۸-۰.۹۹۷) است. نتایج حاصل از شیمی کانی­های اسپینل و الیوین نشان می­دهد که پریدوتیت­های مورد بررسی از نوع گوشته­ای و افیولیت مورد مطالعه از نوع MORB بوده و از یک خاستگاه گوشته تهی­شده اسپینل لرزولیتی با درجه ذوب­بخشی بیش از ۲۰ درصد حاصل شده­اند. در الگوی عناصر کمیاب پریدوتیت­ها بهنجار شده با گوشته اولیه، برای عناصر Cs,Th,La,P,K  ناهنجاری مثبت و برای عناصر Ti,,SrRb,Ba,Nb,Ce,Zr ناهنجاری منفی مشاهده می­شود. غنی­شدگی نسبی از LREE  نسبت به  HREEمی­تواند تحت تاثیر فرآیندهای ثانویه نظیر دگرسانی و دگرنهادی یا تله گدازه صورت گرفته باشد. دماسنجی ارتوپیروکسن در پریدوتیت­ها برای فشار ۱ تا ۱۰ کیلوبار دمایی بین ۹۵۰ تا ۱۳۰۰ درجه سانتی­گراد را نشان می­دهد.

manganese, Pyrolusite, Psilomelane, Amorphous silica, South-Khorasan., دماسنجی؛ پریدوتیت؛ مورب؛ راتوک؛ زمین درز سیستان.