حمیدرضا قربانی - دانشگاه گیلان
حبیب الله سمیع زاده لاهیجی - دانشگاه گیلان
بابک ربیعی - دانشگاه گیلان
مهرزاد اله قلی پور - موسسه تحقیقات برنج کشور رشت

شناخت کافی از تنوع ژنتیکی و طبقه­بندی ژرم پلاسم­ها جهت انتخاب والدین مناسب برای اهداف به­نژادی لازم و ضروری است. در این تحقیق از داده­های حاصل از اندازه گیری صفات مهم زراعی برای طبقه بندی تعدادی از ارقام برنج ایرانی و خارجی و تلاقی­های میان آن­ها استفاده شد. به همین منظور چهار رقم بومی با پنج لاین خالص با منشا ایری، در سال ۱۳۸۶ تلاقی داده شدند. در سال بعد، بیست نتاج F۱ بدست آمده به همراه نه والد (در مجموع بیست و نه تیمار) در قالب طرح بلوک­ کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات برنج کشور کشت شدند و عملکرد دانه و اجزای آن و خصوصیات مورفولوژیک بوته و دانه مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه واریانس داده­ها نشان داد که ژنوتیپ­های مورد مطالعه از نظر صفات بررسی شده دارای اختلاف معنی داری بودند. نتایج حاصل از تجزیه به عامل ها نشان داد که ۳ عامل اصلی و مستقل، ۷۲/۷۷ درصد از تغییرات کل داده ها را توجیه می نمایند. این سه عامل تحت عنوان عامل مربوط به خصوصیات مورفولوژیک، عامل عملکرد و اجزای عملکرد و عامل فنولوژیک نامگذاری شدند. در عامل عملکرد و اجزای آن صفات مهمی مثل عملکرد دانه، تعداد دانه پر در خوشه، تعداد دانه پوک در خوشه و وزن هزار دانه قرار گرفتند که همبستگی بین این خصوصیات با عملکرد دانه معنی دار بود. تجزیه خوشه­ای به روش UPGMA، ژنوتیپ­های مورد مطالعه را در نه گروه قرار داد.

برنج, تجزیه خوشه ای, تجزیه به عامل ها, عملکرد دانه