زهرا نوزاد بناب - دانشکده ی کشاورزی، دانشگاه تبریز
شهزاد ایرانی پور - دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

با توجه به اهمیت راهبردی محصول گندم در کشور و وجود آفت مهمی چون سن گندم (Eurygaster integriceps Puton)، استفاده از یک برنامه­ی مدیریت تلفیقی مناسب و کارآمد می­تواند کمک بزرگی در حفاظت از این محصول نماید. از آن­جایی ­که عوامل کنترل بیول‍ژیک یکی از مهم­ترین ارکان برنامه­ی مدیریت تلفیقی می­باشند، شناخت این عوامل و حفاظت و حمایت از آنها بسیار حائز اهمیت است. زنبورهای پارازیتویید تخم از عوامل مهم کنترل بیولژیک سن گندم هستند. در مطالعه­ی حاضر که در تابستان سال ۱۳۸۷ انجام شد گونه­های فعال در شهر بناب جدید جمع­آوری و شناسایی گردیدند. برای این منظور از تله­های تخم در مزارع گندم و حواشی آن استفاده شد. پنج گونه زنبور پارازیتویید تخم به دست آمد که سه گونه­ به خانواده­ی Scelionidae و دو گونه­ به خانواده­ی Encyrtidae  تعلق داشتند. درصد پارازیتیسم کل در تاریخ­های مختلف بین ۶/۲ و ۵۹/۲۲ و به طور متوسط ۲۳/۱۲% بود. سه گونه­ی Trissolcus grandis (Thomson)، Ooencyrtus fecundus Ferriere & Voegele وO. telenomicida (Vassilijev)، در مواقع مختلف فصل از فراوانی بیشتری برخوردار بودند. گونه­یO. fecundus برایاولین بار از ایران گزارش می­شود و  T. semistriatus (Nees)وT. djadetshko (Rjachovsky)نیز سایر گونه­های فعال در منطقهبودند. گونه­ی  T. grandis نخستین گونه­ی فعال در منطقه با حداکثر ۷۶/۱۲% پارازیتیسم بود که در ابتدای فصل در بهار بیشترین فراوانی را داشت ولی در اواخر فصل رشدی گندم، دو گونه­ی جنس Ooencyrtus برتری یافتند (به­ترتیب ۸/۱۳ و ۴۷/۱۳% برای دو گونه­ی O. fecundus و O. telenomicida در تاریخ­های مختلف در تیر ماه) که به­ویژه در بخش شرقی جزء فعال­ترین گونه­ها در تابستان بودند. تفاوت­های معنی­داری در پراکنش زنبورها در جهات جغرافیایی مختلف این شهرستان مشاهده گردید. تغییرات آب و هوایی با تاثیر مستقیم روی خود انگل یا روی فراوانی گونه­های میزبان می­تواند عامل تغییرات فصلی این پارازیتوییدها باشد.

پارازیتویید تخم, تغییرات فصلی, سن گندم, فون, Trissolcus grandis, Ooencyrtus