حمداله اسکندری - دانشجوی دوره ی دکتری زراعت - فیزیولوژی گیاهان زراعی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
سعید زهتاب سلماسی - دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
کاظم قاسمی گلعذانی - استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

این پژوهش مزرعه­ای در دو سال متوالی در رامهرمز انجام شد تا اثر تیمارهای مختلف آبیاری بر                                                      کارآیی مصرف آب و عملکرد دانه ارقام کنجد مورد ارزیابی قرار گیرد. آزمایش­ها به­صورت کرت­های خردشده بر پایه طرح بلوک­های کامل تصادفی در چهار تکرار طراحی شد، به­طوری که سطوح آبیاری (I۱، I۲، I۳ و I۴ : آبیاری پس از ۱۵۰، ۲۰۰، ۲۵۰ و ۳۰۰ میلی­متر تبخیر از تشتک تبخیر) در کرت­های اصلی و ارقام کنجد (Yellow witte، TN۲۳۸، TS۳، صفی­آبادی و محلی رامهرمز) در کرت­های فرعی قرار گرفتند. با افزایش شدت کمبود آب، ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه در واحد سطح کاهش یافتند. تمامی این صفات همبستگی مثبتی با همدیگر داشتند که نشان می­دهد کاهش هر یک از  این صفات می­تواند اثر زیان­باری بر عملکرد کنجد در مزرعه داشته باشد. رقم TS۳ از نظر ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه در مقایسه با سایر ارقام برتر بود. شاخص برداشت همه ارقام کنجد با کاهش فراهمی آب، افزایش یافت. بنابراین، در گیاه زراعی کنجد اثر آبیاری محدود بر عملکرد بیولوژیک بیش­تر از اثر آن بر عملکرد دانه می باشد. رقم TS۳ در هر دو سال بالاترین کارآیی مصرف آب را داشت. بیش­ترین کارآیی مصرف آب در شرایط کمبود شدید آب به­دست آمد که نشان می­دهد گیاه زراعی کنجد با مصرف کم­آب قادر به تولید عملکرد مناسب می­باشد.

آبیاری محدود, شاخص برداشت, عملکرد, کارآیی مصرف آب, کنجد