رقیه شهباززاده - گروه علوم دامی، دانشکده علوم دامی، دانشگاه علوم کشاورزی ومنابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
یوسف جعفری آهنگری - گروه علوم دامی، دانشکده علوم دامی، دانشگاه علوم کشاورزی ومنابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
حسین محب الدینی - گروه علوم دامی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
بهروز دستار - گروه علوم دامی، دانشکده علوم دامی، دانشگاه علوم کشاورزی ومنابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
رضا اشرفی پارچین - شرکت دانش بنیان اکسیر فراوران سبلان، پارک علم وفناوری، اردبیل، ایران

امروزه برای حفظ و بقاء کلنی های زنبور عسل، توجه ویژه ای به تغذیه کلنی ها با عصاره گیاهان دارویی شده است. در این آزمایش سطوح مختلف عصاره هیدروالکلی نسترن کوهی بر جمعیت، سطح پرورش نوزادان، تخم گذاری ملکه، میزان تولید عسل و رشد و نمو غدد هیپوفارنژیال کلنی های زنبور عسل (Apis mellifera) در فصل تابستان در زنبورستانی واقع در استان اردبیل مورد پژوهش قرار گرفت. در شروع آزمایش، باتوجه به جمعیت، ذخیره غذایی و ملکه های همسن خواهری یکسان سازی کلنی ها انجام گردید. تغذیه کلنی ها با تیمار شاهد و غلظت های مختلف عصاره نسترن (دو، چهار و هشت درصد عصاره) در مدت یک ماه انجام شد. اندازه گیری سطح پرورش نوزادان و میزان تخم گذاری ملکه به وسیله قاب مشبک ( ۵×۵ سانتی متر مربع) انجام-شد. اندازه گیری میزان جمعیت زنبورهای بالغ به صورت قابی و ۳۰ روز بعد از تغذیه کلنی ها انجام شد. برای بررسی رشد و نمو غدد هیپوفارنژیال، طول و عرض ۱۰ آسینی از قسمت های مختلف غده برای سنین ۳، ۶، ۹، ۱۲ و ۱۵روزگی در زیر استریومیکروسکوپ و توسط نرم افزار (T Capture) اندازه گیری شد. این آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار و چهار تیمار انجام گردید. در این تحقیق تیمار ۲ درصد عصاره نسترن کوهی بر سطح پرورش نوزادان تاثیر معنی داری داشت ولی در تخم گذاری ملکه، جمعیت و تولید عسل هرچند از لحاظ عددی تاثیر بهتری گذاشته بود ولی از لحاظ آماری این تاثیر معنی دار نبود. در رشد غدد هیپوفارنژیال، بیشترین رشد سطح آسینی در ۳ روزگی (۰/۰۴۳۲ میلی متر مربع) برای زنبورهای تغذیه شده با ۴ درصد عصاره نسترن و در ۹ و ۱۲ روزگی (به ترتیب ۰/۰۷۶۳ و ۰/۰۷۲۲ میلی متر مربع ) مربوط به کلنی های تغذیه شده با ۲ درصد عصاره نسترن بود (۰/۰۵>P). به طور کلی می توان گفت که استفاده از دوز ۲ درصد عصاره نسترن برای بهبود عملکرد کلنی های زنبورعسل موثر بوده است. هم چنین استفاده از عصاره هیدروالکلی نسترن کوهی به عنوان مکمل تغذیه ای به زنبوردارها توصیه می شود.

تولید, زنبورعسل, عصاره نسترن کوهی, عملکرد کلنی, غدد هیپوفارنژیال