شبنم محمدی - گروه علوم تشریح و بیولوژی سلولی ،دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران
زهرا نیک اختر - گروه طب ایرانی، دانشکده طب ایرانی و مکمل، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران

مقدمه: دیابت یکی از مهمترین اختلالات غدد درون ریز در دنیا و یکی از مشکلات روز افزون بهداشتی دردنیای امروز محسوب می شود. تخمین زده شده که تا سال ۲۰۳۰ حدود ۶,۴ میلیون نفر در ایران دچار بیماری دیابت شوند. داروهای کاهنده قند خون به علت اثرات جانبی و نیز کاهش اثر بخشی آنها در طولانی مدت پژوهشگران را بر آن داشته تا به کشف راه های نوین درمان دیابت اقدام کنند. از طرفی استفاده از گیاهان دارویی با هزینه و عوارض پایین روند رو به رشدی دارد. لذا، هدف از تحقیق حاضر مقایسه اثرات گیاهان دارویی در درمان دیابت از نظر طب سنتی و طب نوین بوده است.روش کار: در این تحقیق از بانک های اطلاعاتی داخلی، خارجی و کتب طب سنتی قانون، الاغراض الطبیه، اکسیر اعظم، تحفه المومنین و مخزن الادویه استفاده شد. سپس مطالب دسته بندی و نتایج به تفکیک هر گیاه شامل نام علمی، خانواده، طبع، اندام های دارویی مورد استفاده، کاربردهای آن در طب سنتی به همراه کارآزمایی بالینی ها ارائه گردید.نتایج: یافته ها نشان داد که استفاده از گیاهان اسفرزه، آویشن، پیاز، دارچین، رزماری، زرشک، زنجبیل، زیتون، سیر، سیاه دانه، شنبلیله، شوید، صبر، کاسنی، کبر و هندوانه ابوجهل هم در طب سنتی و هم مطالعات کارآزمایی بالینی اثرات مثبتی را در درمان دیابت نشان داده است. مصرف روزانه ۳ گرم گیاه بادرنجبویه، ۰,۰۶ گرم خرفه و ۱,۵ گرم عدس الملک به صورت کپسول در مدت درمان ۲ ماه تفاوت چشمگیری در بهبود بیماران دیابتی در مطالعات کارآزمایی بالینی ایجاد نکرد. گیاه اسفرزه، خرفه، زرشک، عدس الملک و کاسنی طبع سرد و بقیه طبع گرم داشتند. در بررسی ترکیبات و ماده موثره گیاهان مهمترین موارد شامل تانن ها و ترکیبات فنولی بود که خاصیت آنتی اکسیدانی بالایی برای این گیاهان ایجاد کرده است.نتیجه گیری: تجویز گیاهان دارویی با عوارض جانبی ناچیز و هزینه مطلوب که از دیر باز مورد استفاده قرار می گرفته است در کنار درمان های نوین سودمند به نظر می رسد.

طب، سنتی، دیابت، کارآزمایی بالینی، گیاهان دارویی.