علی عابدینی - دانشگاه ارومیه
علی اصغر کلاگری - دانشگاه تبریز

نهشته­های بوکسیتی پرمین شمال سقز به شکل عدسی­های چینه­سان درون تشکیلات کربناتی سازند روته قرار گرفته­اند. شواهد صحرایی نشان می­دهند که این نهشته­ها در محیط مردابی تشکیل شده، به­طوری که سطح سفره آب­های زیرزمینی طی شکل­گیری آن­ها نسبتا بالا بوده است. بنا بر بررسی­های سنگ­نگاری، این نهشته­ها حاوی بافت­های اوئیدی، پیزوئیدی، اسپاستوئیدی، نودولار، اسکلتی و اسفنجی بوده و از یک خاستگاه برجازا برخوردارند. با توجه به بررسی­های کانی­شناسی، این نهشته­ها شامل کانی­های دیاسپور، بوهمیت، کروندوم، هماتیت، گوتیت، مگنتیت، روتیل، آناتاز، مونت­موریلونیت، کوارتز، ایلیت، پیروفیلیت، تالک، کائولینیت، ناکریت، دیکیت، فلدسپار پتاسیم، موسکویت، کلریت، کلریتوئید، پلاژیوکلاز، پیروکسن، آمفیبول، شاموزیت، ژیپس، کلسیت و فلوریت هستند. حضور مقادیر بالای کانی­های سیلیکاتی، نارس بودن و سیستم زهکشی ضعیف این نهشته­ها را نشان می­دهند. مقایسه گستره میدان پایداری کانی­های اصلی سازنده کانسنگ­های بوکسیتی با تغییرات pH و Eh محیط­های طبیعی نشان می­دهد که آب­های سطحی با ماهیت اکسیدی- اسیدی و آب­های زیرزمینی با ماهیت بازی- احیاء، نقش بارزی در تشکیل این نهشته­ها داشته­­اند. تلفیق یافته­های کانی­شناسی و ژئوشیمی عناصر بی­تحرک نشان می­دهد که نهشته­های بوکسیتی سقز از دگرسانی و هوازدگی سنگ­­های بازالتی- آندزیتی گسترش یافته­اند.

Bauxite, Saqqez, diaspore, boehmite, authigenic origin, weathering, بوکسیت, سقز, دیاسپور, بوهمیت, خاستگاه برجازا, هوازدگی.