قاسم نباتیان - دانشگاه تربیت مدرس
مجید قادری - دانشگاه تربیت مدرس
نعمت اله رشیدنژاد عمران - دانشگاه تربیت مدرس
فرحناز دلیران - دانشگاه کارلسروهه

کانسار آهن سرخه­دیزج در جنوب خاوری زنجان، زیرپهنه­ی طارم از پهنه­ی ساختاری البرز باختری- آذربایجان قرار دارد. کهن ترین واحدهای سنگی این گستره شامل تراکیت- تراکی­آندزیت، الیوین بازالت و سنگ­های آذرآواری توف برشی و لاپیلی توف وابسته به ائوسن است که توده­ی نفوذی نیمه عمیق کوارتزمونزونیتی، مونزونیتی و گرانیتی با سن ائوسن پایانی- الیگوسن آغازین در سنگ­های یاد شده نفوذ کرده است. این توده نفوذی، ویژگی­های گرانیت نوع I را داشته و ماگماتیسم منطقه، ویژگی­های نوع کوهزایی و وابسته به قوس­های ماگمایی را نشان می­دهد. کانه­زایی در این منطقه به شکل رگه­ای و بیشتر در درون سنگ میزبان توده­ی نفوذی نیمه عمیق تشکیل شده است. علاوه بر آن، کانی­زایی به مقدار بسیار کمتر درون سنگ­های آتشفشانی منطقه نیز به شکل رگه­ای مشاهده می­شود. ماده­ی معدنی به شکل رگه­ای و بافت­ کانسنگ­ها از نوع داربستی، توده­ای، نواری، برشی و رگه- رگچه­ای است. مگنتیت (با Ti پایین) و آپاتیت مهمترین کانی های موجود در این کانسار را تشکیل می دهند که به مقدار کم، کانی­های سولفیدی از جمله کالکوپیریت، بورنیت و پیریت، آن­ها را همراهی می کنند. در اثر فرآیندهای هوازدگی و برونزا، کانی­هایی چون کالکوسیت، مالاکیت، آزوریت، کوولیت، هماتیت و گوتیت نیز در این کانسار تشکیل شده­اند. مهمترین دگرسانی های رخ داده در این کانسار شامل دگرسانی­های فلدسپات پتاسیم، اکتینولیتی، آرژیلیک، سریسیتی، سیلیسی، تورمالینی و کلریتی- اپیدوتی هستند که دگرسانی­های  سیلیسی و آرژیلیک نسبت به دگرسانی­های دیگر، از گسترش بیشتری در منطقه برخوردارند. بررسی ویژگی­های کانسار اکسید آهن آپاتیت­دار سرخه­دیزج همچون محیط زمین ساختی، سنگ میزبان، کانی شناسی، دگرسانی و ساخت و بافت، بیانگر تشکیل این کانسار از شاره­های ماگمایی غنی از Fe، P و REE است. همچنین مقایسه کانسار سرخه­دیزج با انواع مختلف کانه­زایی آهن در دنیا نشان داده است که این کانسار، بیشترین شباهت را با کانسارهای اکسید آهن آپاتیت دار نوع کایرونا (Iron Oxide- Apatite (IOA)) دارد.

Apatite - iron oxide deposit, Kiruna type, mineralogy, alteration, Sorkheh Dizaj, Zanjan., کانسار اکسید آهن آپاتیت دار؛ نوع کایرونا؛ کانی شناسی؛ دگرسانی؛ سرخه دیزج؛ زنجان.