بهنوش جعفری گرزین - Soil Conservation and Watershed Management Research Department, Mazandaran Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Sari, Iran,
عطااله کاویان - S- Department of Watershed Management Engineering, Faculty of Natural Resources, Sari University of Agriculture and Natural Resources, Sari, Iran
کریم سلیمانی - Department of Watershed Management Engineering, Faculty of Natural Resources, Sari University of Agriculture and Natural Resources, Sari, Iran

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: تغییرات کاربری­ اراضی یکی از عوامل مهم در تغییر وضعیت هیدرولوژیک آبخیز و فرسایش خاک بوده و نوع کاربری ­اراضی از عوامل مهم و تعیین کننده در تولید رواناب سطحی است. با آگاهی از روند تغییرات کاربری ­اراضی، می توان اثرات آن را در هیدرولوژی مناطق تحت تاثیر، مدیریت کرده و اکوسیستم ­های طبیعی را به سمت تعادل هدایت نمود. پژوهش پیش رو با هدف آشکارسازی تغییرات کاربری­اراضی با استفاده از داده­ های ماهواره­ای و تحلیل نقش آن در تغییر وضعیت هیدرولوژی انجام گرفت. مواد و روش­ها: منطقه مورد مطالعه، بخش بالادست آبخیز رودخانه سیاهرود واقع در جنوب شهر قائمشهر است. در این تحقیق برای تهیه نقشه­ های کاربری ­اراضی از نرم ­افزار Idrisi Selva، و تکنیک­های تلفیقی پیکسل پایه و شئ­گرا، طبقه­ بندی نظارت­ نشده و نظارت­ شده تصاویر سنجنده TM ماهواره لندست۵ مربوط به سال ۱۳۷۷ و ۱۳۸۸و تصاویر سنجندهOLI  ماهواره لندست ­۸ مربوط به سال ۱۳۹۴ و ۱۳۹۸ استفاده گردید. پس از تهیه نقشه های کاربری اراضی برای هر مقطع زمانی، مقادیر CN برای هر کاربری براساس دستورالعمل استاندارد روش SCS تعیین شده و CN متوسط وزنی برای کل منطقه مورد مطالعه برآورد گردید. در نهایت پتانسیل تولید و ارتفاع رواناب حاصل از بارندگی محاسبه می شود. یافته­ ها: تغییرات کاربری ­اراضی منطقه مورد مطالعه در بازه زمانی ۲۲ ساله نشان داد که ۲۸۱ درصد، معادل ۶۵۷ هکتار به مساحت باغ های مرکبات اضافه شده است. در حدود ۵ درصد از سطح جنگل پهن برگ کاسته شده و سطح مناطق مسکونی ۵۷ درصد رشد داشته است. با توجه به تغییرات کاربری­اراضی طی این دوره ۲۲ ساله، مقدار متوسط وزنی CN از ۶۳/۰۱ به ۶۲/۷۳ کاهش یافته است. همچنین  برآورد میزان رواناب برای بارندگی معادل ۵۹/۸ میلی­متر (متوسط حداکثر بارش۲۴ ساعته طی دوره ۲۲ ساله) نشان داد که ارتفاع  رواناب از ۴/۸۳  میلی­متر در شرایط سال ۱۳۷۷ به ۴/۷۳ میلی­متر در شرایط سال ۱۳۹۸، کاهش یافته است نتیجه­گیری: با توجه به تغییرات کاربری اراضی و اثر آن در تولید رواناب حوضه، به نظر می­رسد در مجموع طی دوره ۲۲ ساله، این اثرات تعدیل شده و تغییرات کاربری در جهت کاهش تولید رواناب نقش آفرینی نموده است. از اینرو انتظار می رود  با ادامه این روند تغییرات کاربری­اراضی، تولید رواناب در بالادست آبخیز رودخانه سیاهرود کاهش یابد.

Change Detection, Curve Number, Landsat, Siahroud watershed, آبخیز سیاهرود, تصاویر ماهواره ای لندست, تغییر کاربری, شماره منحنی