علی عسگریان - دکترای گروه محیط زیست، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران.
علیرضا سفیانیان - دانشیار، گروه محیط زیست، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران. (مسوول مکاتبات)
سعید پورمنافی - استادیار، گروه محیط زیست، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران.
محسن باقری بداغ آبادی - استادیار، موسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.

زمینه و هدف: گسترش حاشیه­ای سکونتگاه­های انسانی بر روی اراضی مطلوب کشاورزی یکی از چالش­های مدیریت اراضی در جهان است. این امر در ایران بواسطه کمبود منابع برای فعالیت­های کشاورزی و ناکارآمدی رویکردهای مدیریت توسعه به شدت نیازمند توجه است. روش بررسی: در این پژوهش ابتدا توان اکولوژیک واحد هیدرولوژیک نجف­آباد برای کاربری کشاورزی ارزیابی شد. سپس دو رویکرد توسعه روند کنونی و توسعه محیط زیستی با استفاده از روش ترکیب خطی وزندار به نقشه­های مطلوبیت تبدیل و به مدل CA-Markov وارد شد تا نحوه توسعه سکونتگاه در سال­های ۱۴۱۰، ۱۴۲۰ و ۱۴۳۰ شبیه­سازی گردد. در نهایت به بررسی میزان تضاد، در دو بخش وسعت و مقدار مطلوبیت اراضی کشاورزی از دست­رفته پرداخته شد. یافته­ها: نتایج نشان داد که اتخاذ رویکرد محیط­زیستی بیش از توسعه روند کنونی منجر به حفاظت از اراضی مطلوب کشاورزی خواهد شد (نزدیک به هزار هکتار). همچنین رویکرد توسعه روند کنونی بیشتر در مناطقی گسترده خواهد شد که مقدار مطلوبیت اراضی کشاورزی بهمیزان قابل توجهی بالاتر از رویکرد محیط زیستی است. این میزان تفاوت برای آینده نزدیک (سال ۱۴۱۰) معنی­دار نبوده ولی با رسیدن بهمقطع زمانی پایانی (سال ۱۴۳۰) به میزان چشمگیری معنی­دار خواهد شد. بحث و نتیجه­گیری: اتخاذ رویکرد محیط­زیستی می­تواند به شیوه­ای موثر منجر به حفاظت از کمیت و کیفیت اراضی کشاورزی شود. با اجرایی شدن این رویکرد از هم­اکنون، حدود ۳۵ سال طول خواهد کشید تا تضاد بین این دو کاربری به میزان معنی­داری کاهش پیدا کند، حال آنکه که میزان عملی بودن آن در گرو توجه همزمان به عاملهای اقتصادی- اجتماعی است.

تضاد مکانی, کاربری کشاورزی, توسعه سکونتگاهی, واحد هیدرولوژیک نجف آباد