افروز رحیمی آریایی - استادیار گروه معماری، آموزش عالی غیرانتفاعی غیردولتی سپهر دانش معاصر اصفهان، ایران. (مسوول مکاتبات)
نیما ولی بیگ - استادیار دانشکده مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، کوچه سنگتراش ها دانشکده مرمت دانشگاه هنر ساختمان داوید.

زمینه و هدف: کبوترخانه­ها از لحاظ معماری، سازه و تزئینات دارای ویژگی­های برجسته­ای هستند؛ تحلیل هندسه شکلی و گونه­شناسی آن­­ها، نه تنها نقش به­سزایی در شناخت معماری سنتی ایرانی دارد، بلکه می­تواند از فراموشی این بناهای همسان و تابع محیط طبیعی نیز جلوگیری کند. به اعتقاد نگارندگان بین خلاقیت معماران­سنتی، تناسبات، فرم و اندازه ی پلان،  با انواع کبوترخانه­های محدوه اصفهان، رابطه مستقیم وجود­ دارد. لذا هدف، تحلیل نقش هندسه در فرم نهایی کبوترخانه­های اصفهان است. کبوترخانه­ها برای نخستین­بار به­صورت توصیفی مورد توجه سیاحان قرار­گرفتند و برخی علاوه­بر بررسی جنبه­های شکلی، کالبد و سازه­ی آن­ها را دسته­بندی کرده­­اند. این پژوهش گونه­شناسی جامعی از کبوترخانه­ها با دیدگاه هندسی ارایه خواهد­کرد. روش بررسی: روش تحقیق توصیفی، مقایسه­ای و تحلیلی، است. اطلاعات از طریق منابع کتابخانه­ای و میدانی، به­دست آمده است. یافته­ ها: مشخص گردید که بین ارتفاع با تعداد طبقات، قطر کبوترخانه، استوانه­های میانی و ضخامت دیواره­ی آن، ارتباط معناداری وجوددارد. شکل­ها، هندسه کالبد و ابعاد گوناگون پلان از یکسو و خلاقیت  معماران از سوی دیگر، احجام گوناگونی را در ساختار کبوترخانه­های شهر اصفهان پدید آورده­اند. بحث و نتیجه ­گیری: براساس یافته­ها به لحاظ هندسه­ی پلان، دوازده گونه(رایج­ترین مدور ساده)، از نظر حجم چهارگونه­ی اصلی، و برپایه­ی تعداد طبقات سه گونه شناسایی­شد. همچنین به­طور معمول نسبت ارتفاع به دهانه حدود دوبرابر است.

معماری برج کفتر, گونه شناسی کبوترخانه, ویژگی های هندسی, توان مندی استادکار سنتی, معماری اصفهان