مهدی کاکاوند - دکتری جنگل شناسی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران. (مسوول مکاتبات)
خسرو ثاقب طالبی - دانشیار پژوهش، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، ایران.
کیومرث سفیدی - دانشیار، دانشکده فناوری کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
محمدرضا عبدلی - استادیار، دانشکده فناوری کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
محمد رضا مروی مهاجر - استاد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.
مرتضی مریدی - دانشجوی دکتری جنگل داری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران.

زمینه و هدف: جوامع جنگلی پیش از مرحله ی اوج از پویایی بسیار بالایی برخوردارند، به گونه ای که حتی تغییرات کوچک به وجود  آمده در شرایط این توده ها می تواند با پاسخ ناگهانی نظیر تغییر گونه ی غالب و یا افزایش تعداد گونه های همراه در توده همراه باشد. هدف از این پژوهش پیش بینی روند توالی توده­های ممرز- راش (beech- hornbeam) به سمت راشستان در جنگل­های طبیعی هیرکانی شمال ایران است.مواد و روش­ها: پس از مطالعه های میدانی سه قطعه نمونه به مساحت یک هکتار ( ۱۰۰× ۱۰۰ متر) که شامل تیپ ممرز- راش (تیپ مرحله میانی توالی جنگل های هیرکانی) بودند انتخاب شد. در ابتدا چهار عامل آشکوب­بندی گونه­ای، نسبت تعداد نهال به پایه­های مادری، درصد فراوانی خشکه دارهای توده و شاخص­های تمایز قطری و ارتفاعی در قطعات نمونه اندازه­گیری شد.یافته­ها: نمودارهای آشکوب­بندی گونه­ای نشان دهنده حضور بارز گونه­ی راش در آشکوب پایین هر سه توده با متوسط۳/۶۱ درصد می­باشد و متوسط نسبت تعداد نهال به تعداد پایه­های مادری برای گونه­های راش و ممرز نیز به ترتیب ۱/۳۰ و۳/۲ می­باشد. همچنین گونه­ی ممرز بیشترین درصد فراوانی خشکه­دارها را در قطعات نمونه با متوسط ۶۷ درصد به خود اختصاص داده است. در نهایت نتایج حاصل از نمودارهای تمایز قطری و ارتفاعی به ترتیب با مقادیر ۱۳/۰ و ۱/۰ نشان دهنده رقابت بسیار شدید بین گونه­ی راش و ممرز می­باشد.بحث و نتیجه­گیری: اندازه­گیری رقابت در توده­های طبیعی به همراه ترکیب نتایج آن با عواملی نظیر فراوانی خشکه­دارها و نهال­ها و همچنین آشکوب­بندی در توده نشان از جایگزینی گونه­ی راش به جای گونه­ی ممرز دارد.

آشکوب بندی, خشکه دار, تمایز قطری, تمایز ارتفاعی, رقابت