گل آذین رادین مجد - دانشجوی دکتری تخصصی، گروه محیط زیست، دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، ایران
سید علی جوزی - استاد تمام، گروه محیط زیست، دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، ایران. (مسوول مکاتبات)
رخشاد حجازی - عضو هیات علمی دانشگاه ازاد اسلامی تهران شمال
محمد جواد امیری - استادیار، گروه برنامه ریزی و آموزش محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، ایران
حمید رضا غفار زاده - استادیار، گروه اقتصاد محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، ایران

زمینه و هدف: گسترش شهری موجب تغییرات زیربنایی در ساختار و کارکرد بوم­شناسی سیمای سرزمین و تغییر تدریجی ساختار مکانی و الگوی سیمای سرزمین می­شود. با توجه به اهمیت درک اجزای محیط زیست شهری و چگونگی تعاملات بین این اجزا، هدف از این مطالعه تحلیل گرادیانت شهری- روستایی کلان­شهر تهران با استفاده از سنجه­های سیمای سرزمین برای کمی کردن الگوی سیمای سرزمین می­باشد.مواد و روش­ها: اطلاعات تحقیق در سال ۱۳۹۸ گردآوری و از ترکیب آنالیز گرادیانت و سنجه­های سیمای سرزمین برای کمی­سازی الگوی سیمای سرزمین تهران استفاده شد. نقشه­های کاربری اراضی با استفاده از تصاویر ماهواره لندست ۷ و ۸ مربوط به سال­های ۲۰۰۸ و  ۲۰۱۸ در نرم­افزار ENVI ۵.۳به طبقات انسان­ساخت، اراضی باز، پوشش گیاهی و آب طبقه­بندی شدند. ترانسکت­هایی با ابعاد Km۴Km* ۴ در چهار جهت اصلی، با عبور از منطقه ۱۲ طراحی و برای محاسبه سنجه­های تعداد لکه، تراکم لکه، تراکم لبه، درصد سیمای سرزمین، میانگین مساحت لکه­ها و متوسط شاخص شکل در سطح سیمای سرزمین و کلاس از روش پنجره متحرک استفاده شد.یافته­ها: از سال ۲۰۰۸ تا سال ۲۰۱۸ توسعه شهری موجب افزایش تراکم لکه­ها در سیمای سرزمین شده است. به طوری که در ترانسکت مرکزی پیوستگی سیمای سرزمین کاهش و از هم گسیختگی اجزای ساختاری سیمای سرزمین افزایش یافته است. در سطح سیمای سرزمین تعداد لکه­ها و تراکم لبه  افزایش و میانگین مساحت لکه­ها و متوسط شاخص شکل کاهش یافته است. در سطح کلاس نیز میانگین مساحت لکه­های اراضی باز و انسان­ساخت افزایش یافته است.بحث و نتیجه­گیری: در طول ترانسکت­ها علاوه بر تغییرات کاربری­ها، شکل و تراکم لکه­ها نیز تغییر کرده و روند این تغییرات در طول ترانسکت­ها از هم متفاوت است. درصد اراضی انسان­ساخت ماتریس غالب در ترانسکت­های نزدیک به مرکز تجاری تهران می­باشند و مساحت لکه­های پوشش گیاهی و آبی از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۸ کاهش یافته است.

گرادیانت شهری- روستایی, بوم شناسی سیمای سرزمین, سنجه های سیمای سرزمین, کلان شهر تهران