رضا میرعرب رضی
عباس بیابانی
علی نخ زری مقدم
حجت قربانی واقعی

چکیده مقدمه: سویا با نام علمی L. Glycine max گیاهی مهم در تغذیه انسان به شمار می رود و از سطح زیرکشت بالایی در جهان برخوردار است. کمبود آب در بسیاری از مراحل نمو سویا عملکرد محصول را کاهش داده؛ اما اثرات منفی تنش در دوره رشد، گل‎دهی، تشکیل بذر و پر شدن دانه اهمیت زیاد تری دارد. لذا به منظور ارزیابی اثر سوپرجاذب و قارچ میکوریزا بر عملکرد سویا تحت تنش آبی آزمایشی در تابستان ۱۳۹۵ در منطقه توران ترک از توابع شهرستان رامیان، استان گلستان به عنوان کشت دوم (تابستانه) اجرا شد. مواد و روش ها: این آزمایش به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ۳ تکرار اجرا شد. تیمارهای مورد استفاده شامل سه سطح آبیاری (یک بار آبیاری (قبل از کاشت)، دوبار آبیاری (قبل از کاشت+زمان گلدهی) و سه بار آبیاری (قبل از کاشت + زمان گل دهی + زمان غلاف دهی)) و تیمارهای سوپرجاذب (Tarawat A۲۰۰) در دو سطح (صفر و ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار) و قارچ میکوریزا گونه Glomus moseae در دو سطح (صفر و ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار) مورد بررسی قرار گرفت. صفات مورد آزمایش شامل؛ تعداد غلاف، تعداد دانه در غلاف، وزن ۱۰۰ دانه و عملکرد دانه بودند. نتایج: نتایج نشان دادندکه تیمار سه بار آبیاری + سوپرجاذب + بدون مصرف میکوریزا با وزن ۳۲/۱۴ گرم بیشترین وزن صد دانه را به خود اختصاص داد. بیشترین عملکرد مربوط به تیمارهای سه بار آبیاری + بدون مصرف میکوریزا + بدون مصرف سوپرجاذب با وزن ۵/۴۵۲۹ کیلوگرم در هکتار بود. گرچه تیمار سه بار آبیاری بیشترین تاثیر را در افزایش وزن صد دانه و عملکرد داشت؛ ولی با افزایش دفعات آبیاری از یک نوبت به دوبار، کاربرد میکوریزا به همراه سوپرجاذب سبب بهبود و افزایش صفات مورد آزمایش از جمله تعداد غلاف، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه و عملکرد نهایی شد. میزان عملکرد از ۴/۲۶۵۲ کیلوگرم در هکتار در تیمار دوبار آبیاری + بدون مصرف سوپرجاذب + بدون مصرف میکوریزا به ۹/۳۶۶۵ کیلوگرم در هکتار در تیمار دوبار آبیاری + سوپرجاذب + میکوریزا و هم چنین وزن صد دانه در تیمارهای ذکر شده از ۱۷/۱۰ به ۷۲/۱۱ گرم افزایش پیدا کرد. نتیجه گیری: در مجموع نتایج آزمایش نشان داد که تنش خشکی موجب کاهش تعداد غلاف، وزن صد دانه و عملکرد نهایی گردید. کاربرد سوپرجاذب نسبت به قارچ میکوریزا در زمان یک دوره آبیاری تاثیر بیشتری بر کاهش اثرات منفی تنش خشکی در گیاه داشت؛ با افزایش دفعات آبیاری از یک نوبت به دوبار، کاربرد میکوریزا به همراه سوپرجاذب سبب بهبود و افزایش صفات مورد آزمایش از جمله تعداد غلاف، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه و عملکرد نهایی شد. آبیاری محصول در سه مرحله قبل از کاشت، زمان گلدهی و زمان تشکیل غلاف همراه کاربرد یا عدم کاربرد سوپرجاذب و میکوریزا تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه و عملکرد کل دانه را افزایش داد؛ اما کاربرد سوپرجاذب یا میکوریزا به تنهایی و یا توامان نتوانست باعث افزایش عملکرد شود. واژه های کلیدی: تشکیل غلاف، زمان گلدهی، عملکرد دانه، همزیستی