گلناز رخ فیروز - کارشناسی ارشد مرتع داری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
جمشید قربانی - استادیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
مریم شکری - گروه مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
زینب جعفریان - گروه مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

ارزیابی تغییرات ایجاد شده در اکوسیستم مرتعی پس از اجرای عملیات اصلاح و احیا برای تعیین اثرهای مثبت یا منفی این پروژه­ها ضروری می­باشد. قسمتی از ترکیب گیاهی مراتع به صورت پتانسیلی از بذرهای زنده در بانک بذر خاک نهفته است. این بخش مهم اکوسیستم می­تواند در اثر عوامل محیطی و مدیریتی تغییر نماید. این مطالعه در بخشی از مراتع حوزه رودخانه کبیر سوادکوه در مازندران که به­مدت ۷ سال در آن پروژه اصلاح و احیا مرتع انجام­شده صورت پذیرفت تا اثر آن بر بانک بذر خاک تعیین گردد. نمونه­گیری بانک بذر از دو منطقه شاهد و احیا در دو عمق ۵-۰ و۱۰-۵ سانتی­متری خاک (۲۱۰ نمونه) به روش تصادفی- سیستماتیک انجام شد. ترکیب و مقدار بانک بذر خاک با نگهداری نمونه­های خاک در گلخانه به روش جوانه­زنی تعیین شد. نتایج این تحقیق نشان داد که تعداد ۳۸ گونه گیاهی در بانک بذر خاک و۷۱ گونه در پوشش گیاهی سطحی زمین وجود دارند. تنها ۱۶ گونه گیاهی بین بانک بذر و پوشش گیاهی مشترک بودند. بنابراین پوشش گیاهی از تنوع و غنای بیشتری نسبت به بانک بذر خاک برخوردار بود. از ۳۸ گونه مشاهده شده در بانک بذر منطقه تعداد ۱۸ گونه در دو منطقه شاهد و احیا مشترک بودند. تعداد ۱۷ گونه گیاهی فقط در بانک بذر منطقه احیا یافت شدند. به­طوری­که بانک بذر دو گونه پاسخ معنی­داری به انجام عملیات احیا و اصلاح نشان دادند. به هر حال، انجام پروژه اصلاح و احیا مرتع ناحیه به طور معنی­داری موجب افزایش غنا و تنوع بانک بذر خاک شد. برخی گونه­های گیاهی در عمق خاصی از خاک مشاهده شدند. نتایج این تحقیق نشان داد که بانک بذر خاک می­تواند در اثر عملیات احیا تغییر نماید که این تغییر به میزان تغییرات در پوشش گیاهی به واسطه عملیات احیا، نوع عملیات و مدت زمان اجرای پروژه بستگی دارد.

بانک بذرخاک, عملیات احیا, ترکیب بانک بذر, تنوع, ملرد سوادکوه