جواد معتمدی - دانشیار پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران،
اسماعیل شیدای کرکج - دانشیار، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و کشاورزی دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
یاسر قاسمی آریان - استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

ارائه مدل های مدیریتی عرصه های طبیعی، به دلیل وسعت زیاد و عدم امکان دسترسی به تمام سطح، از اهمیت زیادی برخوردار است. در این راستا، مراتع کوهستانی امام کندی، به منظور ارائه مدل مکانی- اکولوژیکی، هدف پژوهش قرار گرفت. واحد های همگن اکولوژیک، با تلفیق لایه های طبقات ارتفاعی، شیب، جهت جغرافیایی و تیپ های گیاهی تهیه شد. با توجه به خصوصیات اکولوژیکی و محیطی هر واحد همگن اکولوژیک و در نظر گرفتن ضوابط و معیارهای ارزیابی توان کاربری مرتع، نسبت به ارزیابی توان و تناسب استفاده از مراتع اقدام گردید. با توجه به وضعیت و گرایش مرتع، روش مرتع داری و سیستم های چرایی برای هر یک از کلاس های مرتعی ارائه شد. بر اساس نتایج، ۲۳ واحد همگن اکولوژیک تشخیص داده شد که بخش های زیادی از آن به اراضی مرتعی با کلاس یک تا سه اختصاص دارد. بر این اساس، در ۹/۲۶ درصد (۴/۲۴۸ هکتار) از مراتع که دارای وضعیت خوب و توان کلاس یک بودند، روش مرتع داری تعادلی در نظر گرفته شد. در ۴/۳۷ درصد (۴/۳۴۶ هکتار) که دارای وضعیت متوسط و توان کلاس دو بودند، روش مرتع داری طبیعی توصیه گردید. عملیات اصلاح مرتع یا مرتع داری مصنوعی، برای ۷/۳۵ درصد (۹/۳۲۹ هکتار) اراضی که دارای وضعیت ضعیف و توان کلاس سه بودند، پیشنهاد شد. به منظور جلوگیری از فرسایش و افزایش تولید علوفه، برای دیمزارهای رها شده نیز روش مرتع داری مصنوعی توصیه شد. نتایج بیانگر آن است که کاربرد مدل مکانی- اکولوژیکی و به تبع آن شناسایی مناطق همگن اکولوژیک به عنوان واحد های مدیریتی و برنامه ریزی در سطح کلان، به عنوان روشی توانا و کم هزینه، علاوه بر ارزیابی توان مراتع، قادر است مدیریت مرتع را در پیشنهاد روش مرتع داری و سیستم های چرایی و مکان یابی عملیات اصلاح مرتع، کمک کند.

اصلاح مراتع, روش های مرتع داری, وضعیت مرتع, ویژگی های محیطی و اکولوژیکی, مکان یابی