مرتضی لطفی پور سیاهکلرودی - دانشجوی دکتری شهرسازی
نرگس حمزه - کارشناسی ارشد مرمت شهری

فضاهای شهری در گذشته مبتنی بر نیاز ساکنان و کارایی مناسب برای زندگی شهروندان بوده اند. از همین رو در شهرهای تاریخی ایران ویژگی های فضاهای عمومی شهری که اصلی ترین خصیصه آن ایجاد پیوستگی و ارتباط میان ارکان و اجزاء تشکیل دهنده فضاست، همچنان قابل رویت است. امروزه با آنکه نقش فضاهای عمومی به عنوان جزئی جداناشدنی از برنامه های توسعه شهری در ارتقای کیفیت فضاهای شهری غیر قابل انکار است، لکن تکیه بر عملکردگرایی در فضاهای عمومی و سیطره حرکت و جریان عبوری در آن، موجب شده تا روندی رو به افول را طی کند. با کشیدن خیابان های صلیبی شکل، فضاهای عمومی شهری به دلیل چندتکه شدن پیوستگی و ارتباط خود را از دست داده اند و با انتقال فعالیت ها به لبه های خیابان ها، مراکز محلات اغلب غیرفعال شده اند. این پدیده موجب شده است بسیاری از بناها در حوزه تاریخی به صورت متروک، غیرفعال و مخروبه درآیند و به دلیل بی توجهی به نیازهای آن در طول سال های متمادی، کیفیت محیطی بافت از دست برود. پژوهش حاضر با هدف شناسایی درجه اهمیت معیارهای کیفی در فضاهای عمومی و سنجش آن ها با توجه به نیازهای ساکنان و ارتقاء کیفیت حوزه تاریخی شهر کاشان انجام شده است تا بستر لازم را برای حضور بیشتر شهروندان در فضای عمومی فراهم نماید. تحقیق حاضر به روش توصیفی-تحلیل و با بهره گرفتن از تکنیک نحو یا چیدمان فضا انجام شده است. گردآوری داده ها در آن از طریق مرور متون، اسناد کتابخانه ای و همچنین مطالعات میدانی صورت پذیرفته و برای سنجش و یافتن همبستگی میان معیارها از آزمون های دبلیو کندال و اسپیرمن استفاده شده است. یافته های پژوهش که از طریق سنجش وضعیت بستر موردکاوی، بررسی تجارب موفق داخلی و خارجی، داده های آماری و آزمون فرضیات به دست آمده است با بررسی ۱۳ معیار اثرگذار بر کیفیت فضاهای عمومی که در آزمون رتبه بندی دبلیو کندال از آسایش و راحتی تا تصویر ذهنی (به عنوان پایین ترین و بالاترین رتبه) چیدمان شدند، نشان می دهد که تقویت ساختار فضاهای عمومی در حوزه تاریخی هر شهر، با در نظر گرفتن بافت زمینه و نیازهای ساکنان، نقش اساسی در حفظ تشخیص و فرهنگ و افزایش انسجام محله دارد. همچنین یافته ها گویای آن است که همبستگی قابل توجهی میان معیارهای دوبه دویی تشخیص-تصویر ذهنی، تنوع-عملکرد و سرزندگی-پویایی اجتماعی در فضاهای عمومی مستقر در حوزه های تاریخی برقرار است.

کیفیت فضاهای عمومی, حوزه تاریخی, تجدید نسل, فضای شهری, کاشان