مهدیه مصطفایی - گروه معماری، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران .

معماری معاصر در طلب معنای گم شده مکان، در میان یکنواختی محیط مصنوع و آشفتگی بصری هنر، سرگردان شده است. هدف از این پژوهش، بازگردانی معنای گم شده مکان به معماری معاصر با روشی جدید است تا از طرق کاملا علمی و با بازخوانی یک معماری ایرانی   اسلامی مکان مند از گذشته ، امکان ارزشیابی میراث فرهنگی ما را برای معماری امروز فراهم کند. روش تحقیق، استفاده از استدلال منطقی مبتنی بر شبیه سازی و تعمیم فضاهای پر و خالی یک فرکتال فضایی (ابزار سنجش) به معماری است. مطالعه بر روی فضای ورودی مسجد شیخ لطف الله انجام شده و بعد فرکتال آن با این روش، در دو تناوب، تقریبا ۲.۸ به دست آمده است. نتایج نشان می دهد، با تغییر هندسه در یک بنا، خوانش جدیدی از معماری حاصل شده که در هر دو وجه ساختار فضایی و شمایل نگارانه، معنای جدیدی از مکان ایجاد می کند. در وجه اول، با تغییر لایه فضاهای پیش روی ناظر، معنای مکان تغییر می کند؛ چراکه برخلاف هندسه قدیم، ادراک کامل فضا این بار شامل پیش بینی فضاهای نادیده نیز می شود که فقط با حرکت در بنا و مشاهده فضای خودمتشابه بعدی ممکن است. در وجه دوم، معنای مکان، دیگر با حضور ناظر در مرکز فضا پایان نمی یابد، بلکه با حرکت او، آغاز شده و با حضور او در فضاهای لایه دوم و نگاه مجدد به لایه اول، چرخه ادراک بی انتهای معنا همراه با تداعی خاطره ها ایجاد می شود. معنای مکان از سکون و مرکزگرایی به حرکت و امتداد مسیر، تسری می یابد و مکان، بی مرکز می شود. چنین نگاهی، زمینه ساز ایجاد فرآیندی «زایا» برای طرح های معماری آتی است.

مسجد شیخ لطفالله, بعد فرکتال, اسفنج منگر, فضای ورودی, معماری, زایا