مجتبی عباسی اصل - دانشجوی دکتری مشاوره توانبخشی، گروه مشاوره، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران
فاطمه رحمتی نجارکلائی - مرکز تحقیقات بهداشت نظامی، پژوهشکده سبک زندگی، دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج)، تهران، ایران
بهناز دوران - مرکز تحقیقات علوم رفتاری، انستیتو سبک زندگی، دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج)، تهران، ایران.

زمینه و هدف: افزایش شیوع دیابت، مستلزم تغییر در مفاهیم مرتبط با مدیریت دیابت و برنامه های درمانی است. این تغییر باید از متغیرهای جسمی به عوامل روانی اجتماعی صورت گیرد. مطالعه حاضر با هدف مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) و درمان شناختی رفتاری (CBT) بر سرسختی روانشناختی، رفتار مراقبتی و سبک های مقابله ای در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ انجام شد. روش ها: مطالعه حاضر مداخله ای، نیمه تجربی از نوع پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه پژوهش بیماران دیابتی مراجعه کننده به بیمارستان بعثت تهران در سال ۱۳۹۸ بودند که به صورت دسترس وارد مطالعه شدند و سپس با تخصیص تصادفی ساده در سه گروه ۲۰ نفره قرار گرفتند. گروه تحت آموزش با رویکرد پذیرش و تعهد، توسط پژوهشگر در ۸ جلسه ۲ ساعته آموزش دید. گروه تحت آموزش با رویکرد شناختی رفتاری نیز در ۸ جلسه ۱ ساعته آموزش دریافت کردند. گروه کنترل آموزشی دریافت نکردند. ابزار مورد استفاده برای گردآوری داده ها شامل پرسشنامه های سرسختی روانشناختی کوباسا (۱۹۷۹)، سبک های مقابله ای اندلر و پارکر (۱۹۹۰) و خودمراقبتی توبرت و گلاسگو (۲۰۰۰) بودند. یافته ها: مداخله CBT و ACT بر افزایش سرسختی روانشناختی و رفتار خودمراقبتی و بهبود سبک های مقابله ای در گروه های آزمایش موثر می باشند (P <۰.۰۵). همچنین مداخله CBT نسبت به ACT در متغیرهای سرسختی روانشناختی و رفتار خودمراقبتی در گروه آزمایش تاثیر بیشتری گذاشته است. در متغیر سبک های مقابله ای در گروه آزمایش مداخله ACT نسبت به مداخله  CBT تاثیر بیشتری در مولفه های اجتنابی و هیجان مدار داشته است. نتیجه گیری: به طور کلی می توان گفت مداخله های CBT و ACT به صورت موثری می توانند سلامت روان بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش داده و در کنترل علایم بیماری کمک کنند. پیشنهاد می شود از مداخلات مذکور برای بهبود وضعیت روانشناختی بیماران مبتلا به دیابت استفاده شود.

درمان شناختی رفتاری (CBT), درمان پذیرش و تعهد (ACT), سرسختی روانشناختی, رفتارمراقبتی, سبک های مقابله ای