محمد فرامرزی - گروه علوم ورزشی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران
بهزاد بازگیر
مصطفی رحیمی
حسین شیروانی

جایزه نوبل پزشکی سال ۲۰۱۷ به دانشمندان کشف­ کننده ساعت بیولوژیکی اعطا شد که نشان­دهنده اهمیت این پدیده در حیات موجودات زنده است. ریتم شبانه ­روزی (CR) از طریق ساعت­های درونی ایجاد شده، مسئول تنظیم عملکرد روزانه اندام­های مختلف بدن می­باشد. ساعت مرکزی بدن عامل کلیدی ایجاد و حفظ این ریتم شبانه­روزی است. نشانه ­های نوری خارجی و نشانه های محیطی غیر نوری که علائم تنظیم کننده زمانی (Zeitgeber) نامیده می­شوند، از جمله محرک نوری، زمان غذاخوردن، دمای محیطی و فعالیت ورزشی قادر به تاثیرگذاری و تنظیم ریتم شبانه ­روزی هستند. در طی فعالیت­های نظامی، همواره یک تعارض ذاتی بین ساعت درونی بدن و برنامه­ های کاری نظامی وجود دارد. گزارش­های زیادی نیز در مورد اختلالات خواب و سوءتغذیه نیز در نیروهای نظامی وجود دارد. عدم تطابق بلندمدت فرایند­های فیزیولوژیکی با ریتم­های شبانه­روزی می­تواند به اختلال در عملکرد جسمانی، فیزیولوژیکی­، متابولیکی و ذهنی و شناختی پرسنل نظامی منجر شود. علاوه بر تاثیر ریتم­های شبانه­روزی بر سیستم­های فیزیولوژیک، اولویت داشتن زمان­های خاص روز یا شب برای فعالیت نیز عامل مهم دیگری است که باید در نظر گرفته شود. تفاوت ترجیحی زمان فعالیت که (کرنوتایپ) نامیده می­شود می­تواند در ریتم­های فیزیولوژیکی مختلف از جمله عملکرد جسمانی و پاسخ به فعالیت ورزشی تفاوت ایجاد کند. عملکرد بهتر و خستگی عضلانی در طی فعالیت ورزشی در عصر هنگام می­تواند از طریق دمای مرکزی بالاتر، غلظت کاتکولامین­ها، سطوح لاکتات و مارکرهای بیولوژیکی آسیب عضله توجیه شود. با این حال، با توجه به تعامل بین زمان انجام فعالیت در روز (TOD) و تاثیر فعالیت­های جسمانی بر پاسخ پارامتر­های بیو­شیمیایی، ریتم شبانه­روزی این پارامترها در نیروی نظامی هنگام فعالیت­های جسمانی به طور کامل مشخص نمی­باشد. طراحی استراتژی­های مداخله­ای ورزشی مناسب بهبود کوتاه/بلند­مدت سلامت نیروهای نظامی موضوعی کلیدی در ارتقاء سلامت متابولیک آن­ها­است. زمان­بندی مناسب فعالیت­های ورزشی می­تواند برخی نتایج زیان آور فعالیت­های کاری شیفتی نظامی را­از بین ببرد.

ریتم شبانه روزی, ساعت مرکزی بدن, عملکرد جسمانی, نیروهای نظامی