احسان شریفی - عضو هیات علمی دانشکده هنر و معماری دانشگاه شیراز

خصوصیات استحکام بخش بنا، ارزش های معمارانه موجود در آن و سودمندی به طور هماهنگ هویت بخش ابنیه ساخته شده به دست بشر می باشد. بسیاری از کاربری ها و سازه های ساخته شده به دست بشر از ذهن خلاق ایرانیان به جهان هدیه شده است. یکی از این عناصر بازار است. شهر های قدیمی ایران اکثرا شهر های بازرگانی هستند و در نتیجه بازار ستون فقرات شهر ها را تشکیل داده است. با تقویت نقش بازار و قرار گیری عناصراصلی شهر چون میدان، مساجد ، مدارس، کاروانسراها، حمام ها و ... در کنار تیمچه ها و حجره های بازار، نقش بازار در شهرهای ایرانی بسیار پر رنگ می شود. مصالح طبیعی فلات ایران و فنون بومی سازه ای موجب استفاده وسیع از سازه های قوسی مبتنی بر تحمل نیرو های فشاری در عناصر معماری گردیده است. بازار به عنوان عنصر سازمان دهنده معماری شهر در ایران مرکزی از تکثیر یک سازه طاق و تویزه در امتدادی طولی شکل گرفته است. خلاقیت معماران در استفاده از یک سازه واحد و ایجاد ارزش های فضایی بازار چون یکپارچگی، تحرک، خوانایی، گشایش و تباین فضایی، نورپردازی و گسترش راسته و تعیین حریم ها در بازار نشان از قدرت و انعطاف پذیری سازه و توانمندی و خلاقیت معماران ایرانی در بکار گیری آن دارد. فن نیارش ساختمان در تلفیق با ارزش های معمارانه به عنوان عناصر تفکیک ناپذیر معماری هویت بخش بازار های ایران گشته است . در این مقاله با ذکر نمونه های متعدد از بازارهای شهر های ایران، ارزش های فضایی بازار در تلفیق با سازه مورد بررسی قرار می گیرد و درس بزرگ معماری ایرانی در هماهنگی سازه و معماری در سازه های امروزی مورد تاکید قرار خواهد گرفت. مصالح و شیوه های مدرن سازه های قوسی امکانات بسیاری را در دسترس معماران و مهندسان ساختمان قرار داده است، که می بایست در جهت تامین اهداف معمارانه به شایستگی به کار گرفته شود.

ارزش های فضایی – معماری ایرانی – سازه سنتی – بازار – هویت