سپیده زراعتی نیشابوری - دانشجوی دکتری، گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.
عباس خاشعی سیوکی - استاد گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.

علی رغم اهمیت تبخیر و تعرق مرجع (ETo) در برنامه ریزی و مدیریت منابع آبی، وابستگی آن به مولفه های اقلیمی و تاثیرپذیری این مولفه ها از یکدیگر از یک سو و محدودیت دسترسی به داده های اقلیمی مورد نیاز مدل فائو پنمن-مانتیث به عنوان روش مرجع برای برآورد ETo از سویی دیگر تخمین آن را دشوار ساخته و بر اهمیت توسعه ی مدل های دقیق و کارآمد نوین تاکید می کند. پژوهش حاضر با هدف شبیه سازی تبخیر و تعرق گیاه مرجع در دشت بیرجند با استفاده از الگوریتم فراابتکاری برنامه ریزی بیان ژن اجرا شد. ابتدا بر اساس معادله ی فائو پنمن-مانتیث، میزان EToماهانه در ایستگاه سینوپتیک بیرجند با استفاده از داده های هواشناسی شامل دمای بیشینه، دمای کمینه، دمای میانگین، رطوبت نسبی حداکثر، رطوبت نسبی حداقل، رطوبت نسبی میانگین، ساعات آفتابی، سرعت باد، بارش و تبخیر از تشت محاسبه شد. سپس، با ارائه ی سناریوهای مختلف شامل ترکیبی از پارامترهای هواشناسی به عنوان ورودی های مدل، مقدار تبخیر و تعرق توسط مدل پیشنهادی به عنوان خروجی مدل برآورد گردید. یافته های حاصل از صحت سنجی نشان داد که سناریوی اول مدل بیان ژن، در تمام ماه های سال دقت قابل ملاحظه ای در مقایسه با روش ترکیبی نسبتا پیچیده ی فائو-پنمن-مانتیث دارد و سناریوی دوم با بهره گیری از متغیرهای ورودی کم تر شامل دمای متوسط، رطوبت نسبی، ساعات آفتابی با توجه به دقت مناسب (علی رغم ورودی های پایین) به عنوان رویکرد بهینه معرفی می گردد.

تبخیر و تعرق مرجع، مدل های داده محور، دشت بیرجند.