ناصر فرار
حسن عسکری
سید رضا گلستانه
فرزاد کرمپور
مصطفی حقانی

زنبور (Fopius carpomyiae (Silvestri از خانواده براکنیده و زیرخانواده Opiinae پارازیتویید مگس میوه کنار (Carpomya vesuviana Costa) یکی از آفات کلیدی گونه های مختلف جنس کنار (spp. Ziziphus) در مناطق جنوبی ایران است. به منظور تعیین درصد پارازیتیسم این زنبور، تخم ها و لاروهای سنین مختلف و شفیره­ی مگس میوه کنار از طبیعت جمع آوری شد. هر یک از مراحل زندگی حشره به­طور جداگانه داخل ظروف تشتک پتری محتوی خاک نرم و دارای تهویه قرار داده شدند. سپس درصد پارازیتیسم آن­ها در هر ماه تعیین شد. برخی از رفتارهای پارازیتوئید با قرار دادن زنبورهای بالغ درون لوله­های آزمایشگاهی محتوی میوه­های سالم و آفت زده و مشاهده مستقیم بررسی شد. همچنین با آزمایش آماری در قالب طرح کاملا تصادفی با ۴ تیمار (نشستن زنبور روی میوه سالم، فقط رفتن به طرف میوه سالم، نشستن و جستجو روی میوه آفت­زده و فقط رفتن به سمت میوه آفت­زده) و ۵ تکرار و با استفاده از دستگاه بوسنج چهار شاخه­ای رفتار جستجوگری و پیدا کردن میزبان بررسی شد. دوره قبل از تخم­گذاری زنبور F. carpomyiae، ۶/۱ ± ۹ روز تعیین شد. لارو سن سوم پس از ۲ ± ۵ روز به شفیره تبدیل شد. دوره شفیرگی ۲ ± ۶ روز طول کشید. طول عمر حشرات نر و ماده به ترتیب ۴ ± ۱۵ و ۵ ± ۲۲ روز محاسبه شد. زنبور ماده F. carpomyiaeدارای تخمریز بلند است که از آن برای رسیدن به میزبان های مخفی یا درون میوه استفاده می کند. مشاهده­های مستقیم و بررسی­های آماری نشان داد که ابتدا زنبور ماده با استفاده از مواد شیمیایی که احتمالا در هنگام تخم­گذاری مگس میوه روی میوه کنار ترشح شده، به سمت میوه­های آلوده به تخم و یا لارو مگس جلب می­شود (۰۵/۰ >P، ۳، ۱۶df=، ۳۷/۴ F=) و شروع به حرکت و جستجو کرده، سپس لاروها و یا تخم درون میوه را پیدا کرده و با تخم ریز بلند خود پس از سوراخ کردن گوشت میوه یک عدد تخم، داخل بدن میزبان قرار داد. پارازیتویید پس از تغذیه کامل لارو میزبان و شفیره شدن در خاک از پوپاریوم مگس میزبان خارج شد. نمونه­برداری­های انجام شده نشان داد که توانایی پارازیتیسم این زنبور در ماه­های مختلف سال از ۷ درصد در بهمن ماه تا ۶/۴۹ درصد در آذر ماه متفاوت است. میانگین درصد پارازیتیسم سه ساله در منطقه سمل شهرستان دشتستان استان بوشهر ۳/۳±۴/۲۴ درصد محاسبه شد.

مکانیزم پارازیتیسم, Carpomya vesuviana, Fopius carpomyiae, Ziziphus