طاها ربانی - استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه یزد، یزد، ایران
محمد ویسیان - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی ، تهران، ایران

امروزه یکی از بارزترین موانع موفقیت برنامه ریزی شهری و منطقه ای عدم شناخت صحیح مسائل توسعه فضایی است . این مشکل امکان ارائه راهبردها و سیاست های کارآمد را دشوار نموده و تداوم روشهای سنتی مسئله شناسی آسیب جدی به برنامه ریزی توسعه وارد کرده است . در این میان روشهای آیندهپژوهی حاوی پتانسیل های کلیدی در تحلیل مسائل است که تاکنون کمتر در برنامه ریزی شهری و منطقه ای به کاربرده شدهاند. مسائل توسعه در مناطق مرزی به ویژه در مرزهای دریایی دارای ماهیتی بسیار پیچیده و تودرتو هستند که واکاوی و ریشه یابی آنها با روشهای سنتی غیرممکن است . در این مقاله با استفاده از چارچوب مسئله شناسی (مسائل غامض ) بوستون و روش تحلیل لایه های علت ها سعی شده است مهمترین مسائل توسعه نیافتگی سکونتگاههای مرزی جنوب کشور تحلیل و تبیین شوند. یافته ها حاکی از آن است که بر اساس شاخص های مسائل غامض اکثر مسائل توسعه نیافتگی جزایر جنوب کشور دارای ابعاد فضایی گسترده، پیچیدگی زیاد، ماهیت چندبعدی بوده و تحت تاثیر بازیگران متعدد هستند. از این منظر جایگاه و نقش خلیج فارس در افق بلندمدت در بازارهای جهانی نفت و گاز و تجارت دریایی در کنار آینده تحریم از منظر شاخص های مسائل غامض دارای بیشترین پیچیدگی و درعین حال بیشترین اولویت بودهاند. بر اساس روش تحلیل لایه ای علت ها مسائل توسعه نیافتگی جزایر جنوب کشور ریشه در علت های سطوح زیرین استعارهها و اسطورهها دارد که در این میان تقابل تاریخی عرب و عجم و نیز همسایگی شیعه و سنی در این محدوده جغرافیایی منجر به نگاه امنیتی به جزایر شده و به همین دلیل بسیاری از ظرفیت های همکاری با کشورهای خلیج فارس مغفول مانده و یا به صورت کلی مورد بی توجهی قرارگرفته است . در کنار این علت ها فرض کلیدی در نظر گرفتن آمریکا به عنوان دشمن ابدی نیز به تشدید رویکردهای امنیتی و از دست رفتن برخی فرصت ها منجر شده است . لذا در ارائه راهکاری توسعه یافتگی جزایر علاوه بر راهکارهای فنی و عملیاتی ، بازنگری جدیدی در نگرش به همسایه های جنوبی ایران و شکل کنونی رابطه ایران و آمریکا وجود دارد. تا زمانی که اصلاح جدی در این نگاه صورت نگرفته باشد حتی باوجود سرمایه گذاریهای کلان توسعه ای، ظرفیت عظیم توسعه جزایر به حد نهایی خود نخواهد رسید.

آینده پژوهی ، توسعه نیافتگی ، سکونتگاههای مرزی، تحلیل لایه ای.