سینا مشایخی - دانشجوی دکتری فلسفه دانشگاه تربیت مدرس تهران، ایران
محمدجواد اسماعیلی - . استادیار گروه فلسفه موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

ابن سینا در رساله فی العشق تبیینی از سریان عشق در تمام موجودات، از هیولی تا صورت محض بدست داده است. عشق در تمام موجودات به عنوان خصوصیتی عام، یعنی پسندیدن امر نیکو و ملائم معرفی شده است. این خصوصیت عام در مراتب موجودات به نحو اتحاد وجود و عشق در موجودعالی و سببیت عشق برای وجود و کمال در هویات مدبر مطرح است. ابن سینا با تبیین وجوه عاشق و معشوق بودن خیر، به نقش این ویژگی برای پیدایش دوگانگی عاشق بودن هویات مدبر و معشوق بودن موجود عالی می پردازد. طبیعت هویات مدبر نشان دهنده دوگانگی هویت عاشق بودن با معشوق بودن است. عشق در هویات مدبر، عاشق بودن غریزی کمالاتی است که از معشوق به آنها می رسد و همین امر سبب می شود تا همواره بسوی کمال خود کشیده شوند. مسئله اصلی این نوشتار مرتبط با: الف) ضرورت تشخیص مصداق های هویات مدبر در رساله فی العشق، و ب) تبیین جایگاه هویات مدبر در نظام وجودشناسی ابن سینا است. نتایح تحقیق نشان می دهد که مصداق هویاتی که ابن سینا در رساله فی العشق با عنوان مدبر یاد می کند بر اساس سلسله مراتب وجودی آنها عبارتند از: نفوس اجرام فلکی، اجرام فلکی، طبیعت کلی و قوه عقل عملی که آنها به ترتیب معشوق برای اجرام فلکی، عالم عناصر، طبیعت جزئی و نفوس جزئی هستند. بر طبق نظر ابن سینا هویات مدبر به سبب شوق طبیعی و عشقی که از خیر محض در آنها غریزی شده، مسبب حرکت مستدیر در اجرام فلکی و سپس بر اساس مراتب وجودی شان، سبب غایت بخشی به حرکت و کمال در عالم کون و فساد هستند.

رسالهفی العشق, هویات مدبر, عشق, نفوس افلاک, ابن سینا