ابراهیم دلایی میلان - کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران
رضا خیرالدین - استادیار شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران

چکیده     عدالت مفهومی است که هیچ گاه دغدغه بشر از آن عاری نبوده است. نام گذاری دهه چهارم انقلاب بنام پیشرفت و عدالت بیانگر این واقعیت است که عدالت و پیشرفت بدون یکدیگر فاقد ارزش است. توسعه ای که در آن عدالت نباشد پیشرفتی را در بر نخواهد داشت؛ لذا پیشرفت بدون عدالت یعنی توسعه فقر. در برنامه ریزی شهری آنچه به تحقق پذیری بیشتر عدالت شهری کمک می­کند، توجه به عدالت فضایی و تعادل بخشی بین تمرکز جمعیت و خدمات است. لذا پژوهش به دنبال تبیین جایگاه حقوق عمومی در نظام برنامه­ریزی شهری با تاکید بر سیستم حمل­و­نقل همگانی و همچنین تحلیل شبکه­ای سیستم حمل ونقل عمومی از منظر عدالت فضایی، در جهت دست­یابی به عدالت اجتماعی است. روش تحقیق این مقاله، روش ترکیبی و از نوع مطالعات کاربردی- بنیادی است. پژوهش حاضر با استفاده از نرم افزار ARCGIS ­و با بهره­گیری از تکنیک تحلیل شبکه ای (Network-Analyst) به بررسی سیستم حمل­و­نقل عمومی در چهار منطقه تهران (۲ و ۳ و ۴ و ۵) با استناد به استاندارهای دسترسی به ایستگاه ها پرداخته است. نتایج خروجی از تحلیل پژوهش، نشان می­دهد شبکه حمل­و­نقل عمومی موجود (مترو و اتوبوس تندرو) سطح بسیار محدودی از مناطق ۴ گانه مورد بررسی را تحت پوشش خدمات رسانی قرار می­دهد. به نحوی که از کل سطح مناطق چهارگانه مورد مطالعه به ترتیب ۱۴.۵ درصد، ۴۸ درصد، ۳۶ درصد و ۳۳.۵ درصد تحت پوشش خدمات حمل و نقل عمومی می­باشد؛ لذا دسترسی ساکنین سایر محله ها به ایستگاه ها در بازه های زمانی بسیار طولانی اتفاق می­افتد که ناشی از عدم گسترش و توزیع فضایی نامتناسب شبکه حمل­و­نقل همگانی در سطح شهر تهران شده است که به دنبال آن تحقق عدالت اجتماعی را با چالش­هایی مواجه کرده است.

واژگان کلیدی: حقوق عمومی, عدالت فضایی, عدالت اجتماعی, حمل ونقل همگانی, تحلیل شبکه ای