پژمان محمدی - گروه حقوق مالکیت فکری، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

شاید چنین به نظر آید در دوره ای که بحث پدیدآورندگی ماشین، رایانه، رمز ها و هوش مصنوعی به شدت در جریان است، تردید درباره پدیدآورندگی شخص حقوقی، چندان پذیرفتی نباشد. با توجه به اصل اهلیت عام تمتع شخص حقوقی،پرسش این است که آیا اجرای اصل مذکور در مورد پدیدآورندگی شخص حقوقی نیز ممکن است؟ امروزه خلق و بهره برداری از بیشتر آثار با سرمایه گذاری و هزینه ی زیاد ممکن می شود که معمولا اشخاص حقیقی از انجام آن عاجز هستند یا گاهی به تحمل خطرات ناشی از آن علاقه ندارند. صنعت آفرینش آثار، خود را گریزناپذیر کرده است. افزون بر این، اشخاص حقوقی مراحل آفرینش، تکثیر، عرضه و توزیع آثار را در بسیاری از موارد به تنهایی یا با مشارکت اشخاص دیگر به خوبی انجام می دهند. در همه حال، این اشخاص در حمایت از آثار و تضمین حقوق پدیدآورندگان، مستقیم یا غیرمستقیم ذی نفع هستند. با این همه می توان پرسید آیا شخص حقوقی فاقد روح، ابتکار و خلاقیت، در پرتو قواعد پدیدآورنده اثر محسوب می شود؟ پدیدآورندگی در حقوق بسیاری از کشورها به خلاقیت که امر غیر مادی است و به نظر ویژه انسان است، موکول شده است اما،عبارات قانون حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان ایران در این زمینه از ابهام به دور نیست. واقعیت های عملی، بایستگی شناسایی پذیرش مفهومی به نام مالک آغازین یا تعلق اولیه اثر را تحمیل کرده است. امروز، مفهوم شاعرانه پدیدآورندگی در حال دگرگونی به مفهومی اقتصادی است.

پدیدآورنده, پدیدآورندگی, تعلق اولیه اثر, حقوق معنوی, شخص حقوقی